Kişilik özelliklerinin içsel ve dışsal whistleblowing niyeti üzerindeki etkisinde X ve Y kuşaklarının düzenleyici etkisi

Abstract

Örgütlerde ortaya çıkabilecek yasal ya da etik olmayan faaliyetler bütün taraflar için olumsuz sonuçlar doğurabilir. Whistleblowing örgütün karşı karşıya kalabileceği muhtemel sonuçların engellenebilmesi veya daha fazla zarar vermemesi için önemli bir araçtır. Farklı kuşaklardan çalışanların kişilik özelliklerinin içsel ve dışsal whistleblowing niyeti üzerinde etkisi olduğu düşünülmektedir. Bu araştırma, kişilik özelliklerinin içsel ve dışsal bilgi uçurma niyeti üzerindeki etkisi üzerinde kuşakların düzenleyici etkisini ortaya koymayı amaçlamaktadır. Araştırmada, kişilik envanteri olarak HEXACO-60'ın kullanılmış ve veriler 316 hemşireden çevrimiçi bir anket aracılığı ile toplanmıştır. Verilerin analizinde bağımsız t testi, Mann-Whitney U, Kruskal-Wallis testleri ile ANOVA, korelasyon analizi, regresyon analizi, Process Macro ve yapısal eşitlik modellemesi kullanılmıştır. Araştırma bulgularına göre dürüstlük-alçak gönüllülük ve uyumluluk faktörleri ile dışsal whistleblowing niyeti arasında negatif yönlü ve anlamlı; dışa dönüklük ve sorumluluk faktörleri ile içsel whistleblowing niyeti arasında ise pozitif yönlü ve anlamlı bir ilişki vardır. X ve Y kuşakları arasında dışsal whistleblowing niyeti açısından istatistiki olarak anlamlı bir fark vardır. Yapılan doğrusal regresyon analizleri sonucunda dışadönüklük ile sorumluluk boyutlarının içsel whistleblowing niyeti üzerinde ve dürüstlük-alçak gönüllülük faktörünün ise dışsal whistleblowing üzerindeki negatif yönlü bir etkisi bulunmuştur. X ve Y kuşaklarının yalnızca uyumluluk faktörünün hem içsel hem de dışsal bilgi uçurma niyeti üzerindeki etkisinde düzenleyici bir etkiye sahip olduğu bulunmuştur.

Illegal or unethical activities that may occur in organizations can have negative consequences for all sides. Whistleblowing is an important tool to prevent possible unfavorable consequences or further damage that the organization may face. It is thought that the personality traits of employees from different generations have an effect on internal and external whistleblowing intention. This study aims to reveal the moderating effect of generations on the effect of personality traits on internal and external whistleblowing intention. In the study, HEXACO-60 was used as a personality inventory, and data were collected from 316 nurses through an online questionnaire. In the analysis of the data independent t-test, Mann-Whitney U, Kruskal-Wallis tests, and ANOVA, correlation analysis, regression analysis, Process Macro and structural equation modeling were used. According to the research findings, there is a negative and significant relationship between honesty-humility and agreeableness factors with external whistleblowing intention, and a positive and significant relationship between extroversion and consciousness factors with internal whistleblowing intention. There is a statistically significant difference between the X and Y generations in terms of external whistleblowing intention. As a result of linear regression analysis, it was found that extraversion and conscientiousness factors had a positive effect on internal whistleblowing intention, and the honesty-humility factor had a negative effect on external whistleblowing intention. It was found that Gen X and Y have a moderating effect on the effect of only agreeableness factor on both internal and external whistleblowing intention.