Kazak Türkçesinde isim cümleleri (Abiş Kekilbayev'in Dala Balladaları adlı eseri temelinde)

Abstract

Türkiye Türkçesi gramer anlayışında cümleler yüklemin türü itibarıyla isim ve fiil cümlesiolarak iki gruba ayrılırken günümüz Kıpçak grubu Türk lehçelerinden biri olan Kazak Türkçesigramer anlayışında ise cümleler farklı görüşler de olmakla beraber ekseriyetle yüklemin türünegöre gruplandırılmaz. Kazak Türkçesinde `bayandavış` yani yüklem unsuru, isim ve fiilolmasına göre esim bayandavış (isim yüklem) ve etistik bayandavış (fiil yüklem) şeklinde ikikategoriye ayrılır. Kazak Türkçesinde isim yüklem unsurlarının incelendiği bu çalışmada isimyüklemlerin yapılarının ve kullanılma biçimlerinin tespit edilmesi amaçlanmıştır. Budoğrultuda Kazakistan'ın değerli yazar ve düşünürü Abiş Kekilbayev'in Dala Balladaları(Bozkır Hikâyeleri) adlı eserinde yer alan Bäseke, Hanşa Dariya Hikayası, Şıñırav ve Bäygetorıadlı uzun hikâyeler taranmış, hikâyelerde geçen isim yüklem unsurları belirlenerek zamansalve yapısal açıdan bir sınıflandırmaya tabi tutulmuştur. Çalışmada ayrıca ek fiil (isim fiili, cevherfiil), Kazak Türkçesinde isim yüklem unsuru ve Türkiye Türkçesinde isim cümlesi üzerineyapılan çalışmalara dair literatür taraması yapılarak bahsi geçen konularda dil bilimcileringörüşlerine de yer verilmiştir. Eserde yer alan hikâyeler önce Kiril esaslı Kazak alfabesindenLatin alfabesine transkribe edilip ardından Türkiye Türkçesine aktarılmış, çalışmanın incelemebölümünde ise yöntem olarak önce Kazak Türkçesindeki cümlelerin Latin harflitranskripsiyonu ile cümlelerin alıntılandığı eserin adı ve sayfa numarası verilmiş, ardından bucümlelerin Türkiye Türkçesine aktarımı tırnak içerisinde gösterilmiştir. Çalışma `BirinciBölüm (Dil İncelemesi)`, `İkinci Bölüm (Metin)` ve `Sonuç` olmak üzere toplam üç bölümdenmeydana gelmektedir. Çalışmanın sonunda `Kaynakça` bölümüne yer verilmiştir.

While sentences in Turkey Turkish grammar are divided into two groups as noun and verbsentences, in terms of the type of predicate, in Kazakh Turkish grammar, which is one of theTurkish dialects of today's Kipchak group, sentences are generally not grouped according to thetype of predicate, although there are different opinions. In Kazakh Turkish, `bayandavış`, thatis, the predicate element, is divided into two categories as esim bayandavış (noun predicate)and etistic bayandavış (verb predicate) according to being noun and verb. In this study, whichexamines the noun predicate elements in Kazakh Turkish, it is aimed to determine the structuresand usage forms of noun predicates. In this direction, the long stories named Bäseke, HanşaDariya Hikayası, Şıñırav ve Bäygetorı in the work of Dala Balladaları (Bozkır Hikayeleri) byAbiş Kekilbayev, the valuable writer and thinker of Kazakhstan, were scanned, and the nounpredicate elements in the stories were determined and classified in terms of temporal andstructural aspects have been held. In the study, a literature review was made on the studies onthe additional verb (noun verb, ore verb), the noun predicate element in Kazakh Turkish andthe noun phrase in Turkey Turkish, and the views of linguists on these aforementioned issueswere also included. The stories in the work were first transcribed from the Cyrillic-basedKazakh alphabet to the Latin alphabet and then transferred to Turkey Turkish, in the analysissection of the study, firstly, the Latin-letter transcription of the sentences in Kazakh Turkishand the name and page number of the work from which the sentences were quoted were given,and then the transfer of these sentences to Turkey Turkish was shown in quotation marks. Thestudy consists of three parts, namely `Part One (Language Analysis)`, `Part Two (Text)` and`Conclusion`. At the end of the study, the `References` section is included