20.yüzyılda hilafet tartışmaları Hoca İsmail Şükrü örneği

Abstract

Türkiye'de modernleşme serüvenine bakıldığında hayata geçirilen inkılaplar neticesinde yaşanan kültürel ve kurumsal değişimlerin başında şüphesiz hilafetin kaldırılması gelmektedir. Hilafet, 19. ve 20. yüzyılda Müslümanların ve Müslüman ülkeler üzerinde emperyal hedefleri olan ülkelerin en çok üzerinde durduğu dinî ve siyasi konu olmuştur. Osmanlı Devleti'nin son döneminde başlayan modernleşme hareketleri ve bu duruma paralel olarak yaşanan siyasi olaylar, hilafet merkezli tartışmalara hız kazandırmıştır. Büyük Millet Meclisi'nin ilk dönem Afyonkarahisar milletvekili olan Hoca İsmail Şükrü Efendi'nin kaleme aldığı, Hilafet-i İslâmiye ve Büyük Millet Meclisi adlı risale bize dönemin siyasi tartışmaları hakkında bilgi sunmaktadır. Saltanat ve hilafet makamının kaldırılmasına giden süreçte Mecliste ve kamuoyunda çıkan tartışmalar Hoca İsmail Şükrü özelinde değerlendirilmiştir. İsmail Şükrü'nün yazmış olduğu Hilafet-i İslâmiye ve Büyük Millet Meclisi adlı risale dönem itibarıyla siyasetin gündemini hayli meşgul etmiştir. Hoca İlyas, Hoca Halil Hulki ve Hoca Rasih Efendiler, İsmail Şükrü'nün yazmış olduğu risaleye karşı Hakimiyet-i Milliye ve Hilafet-i İslâmiye adlı karşı risaleyi yayınlamışlardır. Kaleme alınan risale, İsmail Şükrü'nün hilafet makamına dair ileri sürdüğü fikirlere, siyasi ve dinî itirazları içermektedir. Çalışmamızda söz konusu risaleler ışığında dönemin siyaset anlayışında hilafetin konumu değerlendirilmiştir.

When we think about the modernisation process in Turkey, the abolition of caliphate is clearly the most important cultural and instituonal change because of the of implementation of reforms. In 19th and 20th century, the caliphate is a religious and political event most emphasised on by the countries which have imperialist interests on muslims and muslim countries. The modernisation movements that began at the last stages of Ottoman Empire and correspondingly the political events caused discusses. Two epistles, Hilafet-i İslamiye and Büyük Millet Meclisi written by Hoca İsmail Şükrü Efendi who was a first term Grand National Assembly deputy of Afyonkarahisar give us some information about political discussions of that period. During the abolition of sultanate and caliphate, the discussions in assembly and public were evaluated by Hoca İsmail Şükrü Efendi. The two epistles, Hilafet-i İslamiye and Büyük Millet Meclisi written by Hoca İsmail Şükrü Efendi remained a lot on the political agenda as of that period. Hoca İlyas, Hoca Halil Hulki and Rasim Efendiler published these epistles, Hakimiyet-i Milliye and Hilafet-i İslamiye against the epistles written by İsmail Şükrü. The epistles include İsmail Şükrü's ideas about the caliphet, political and religious objections. In this work, the caliphet authority is evaluated with the help of epistles and political view of that period.