Doğu Anadolu'da kervansaraylar ve bu kervansarayların Anadolu ticari hayatındaki yeri ve önemi (1071-1308)

Abstract

Orta Asya'da önce sınır boylarında güvenlik amacıyla inşa edilen ribatlar, zaman içerisinde fetih hareketlerinin yavaşlamasının etkisiyle, askerî önemini yitirerek birer sosyal müessese hâline gelmiştir. Bu yapıların bazıları ticareti geliştirmek ve tüccarların yol güvenliğini sağlamak amacıyla kervansaraya dönüştürülmüştür. 1071 Malazgirt Zaferi ile Anadolu'ya yerleşen Türkler, burada kurdukları devletlerle kültürlerini bu coğrafyaya aktarmışlardır. Bu devletlerden biri olan Anadolu Selçuklu Devleti, ticaretin geliştirilmesi ve uluslararası ticarette söz sahibi olmasını sağlamak amacıyla Doğu-Batı arasında bir köprü özelliğine sahip olan Anadolu'nun ticarî güzergâhları üzerinde çok sayıda kervansaraylar yaptırmışlardır. Bu çalışmada Doğu ve Güneydoğu Anadolu'da bulunan ticarî güzergâhlar üzerinde Anadolu Selçuklu Devleti ve onun çağdaşı olan devletler tarafından yaptırılan kervansaraylar ve hanlar ile inşa edildikleri bölgeye ekonomik ve ticari katkıları üzerinde durulmuştur. Doğudan gelen ticarî malların Karadeniz, Akdeniz ve Ege limanlarına ulaşabilmesi için takip edilen Kars-Ani-Trabzon, Tebriz-Doğubayazıt, Bağdat-Halep yolları ile bu yollara bağlanan diğer güzergâhlar ve bunlar üzerindeki kervansarayların tanıtımı yapılmıştır.

Ribats, which were first built for security purposes along the border line in Central Asia, lost their military importance with the effect of slowing conquest movements and became a social institution over time. Some of these structures were converted into caravanserais to improve trade and ensure road safety for traders. The Turks, who settled in Anatolia with the 1071 Malazgirt Victory, transferred their culture to this geography with the states they established there. The Anatolian Seljuk State, one of these states, built many caravanserais on the commercial routes of Anatolia, which has the feature of being a bridge between East and West, in order to develop trade and have a say in international trade. In this study, the caravanserais and inns built by the Anatolian Seljuk State and its contemporary states on the commercial routes in Eastern and Southeastern Anatolia and their economic and commercial contributions to the region where they were built are emphasized. The Kars-Ani-Trabzon, Tabriz-Dogubayazit, Baghdad-Aleppo routes followed to reach the commercial goods coming from the east to Black Sea, Mediterranean and Aegean ports and the other routes connected to these routes and the caravanserais on them has been introduced.