Aktivasyon sonrası potansiyasyonun sürat performansına etkisinin sirkadiyen ritme göre incelenmesi

Abstract

ÖZETÇETİN, A., Aktivasyon Sonrası Potansiyasyonun Sürat Performansına Etkisinin Sirkadiyen Ritme Göre İncelenmesi, Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Spor Bilimleri ve Teknolojisi Programı Yüksek Lisans Tezi, Ankara 2022. Bu araştırma, aktivasyon sonrası potansiyasyonun (ASP) sürat performansına etkisinin sirkadiyen ritme göre incelenmesi amacıyla yapılmıştır. Araştırmaya takım sporlarıyla ve bireysel sporlarla uğraşan 15 erkek sporcu gönüllü olarak katılmıştır. Katılımcılar sirkadiyen ritme göre performans farklılıklarının belirlenmesi için sabah (8:00-10:00) ve akşam (17:00-19:00) saatlerinde rastgele sırayla ASP uygulaması olarak 1TM'nin % 85 ile her set arası 2 dakika dinlenmeli 3x3 skuat egzersizi gerçekleştirmiş ve sonrasında 15.sn, 2.dk, 4.dk, 8.dk, 12. dk ve 16. dakikalarda 10m ara zamanlı 30 metre sürat testine katılmışlardır. Ayrıca her ASP uygulaması öncesinde referans ölçüm olarak kullanılacak 30 m sprint performansının belirlenmesi için katılımcılar 30 m sürat testine katılmışlardır. Sabah ve akşam yapılan ASP öncesinde katılımcılardan kan örnekleri alınarak kortizol ve testosteron hormon düzeyleri belirlenmiştir. Ayrıca sabah ve akşam ASP ölçümleri öncesinde katılımcıların oral vücut sıcaklıkları, dinlenik kalp atım hızları (KAHDİN) ve laktik asit düzeyleri (LADİN) belirlenmiştir. Bunların yanında ASP sonrasındaki performans değişkenlerine ek olarak her ölçüm zamanı için maksimal kalp atım hızı (KAHMAKS), minimum kalp atım hızı (KAHMİN), laktik asit yanıtları (LA) ile algılanan zorluk derecesi (AZD) yanıtları fizyolojik değişkenler olarak belirlenmiştir. Günün saatine göre sabah ve akşam ölçümleri öncesinde referans sürat performansı ile ASP uygulaması sonrasında 6 farklı zamanda (15sn, 2dk, 4dk, 8dk, 12dk ve 16dk) ölçülen sürat performansındaki ASP etkisi ve zamana bağlı değişim 2x7 (günün zamanı x ölçüm zamanı) tekrarlı ölçümlerde çift yönlü varyans analizi (ANOVA) ile test edilmiştir. F istatistiği anlamlı çıktığında farkın hangi ölçümlerden kaynaklandığını belirlemek için Bonferroni post hoc testi kullanılmıştır. Sirkadiyen ritmin göstergelerinden olan vücut sıcaklığının günün saatinden etkilenmediği saptanmıştır(p0.05). Sirkadiyen ritim gösteren testosteron ve kortizol hormonunun sabah saatlerinde yüksek olduğu saptanmıştır (p<0,05). 10 m, 20 m ve 30m sürat performansının günün zamanından etkilenmediği ve ayrıca günün zamanı x ölçüm zamanı etkileşiminin de anlamlı olmadığı görülmüştür(p>0,05), ancak bunun yanında bu mesafelerdeki ölçüm zamanı etkisinin anlamlı olduğu belirlenmiştir (p<0,05). 10 m sürat performasındaki bu etkinin 15.sn, 12.dk ve 16.dk sürat performanslarının referans sürat performansından yavaş olmasından kaynaklandığı, 20 m sürat performansında bu etkinin 15.sn, 12.dk ve 16.dk sürat performansının referans sürat performansından yavaş olmasından, 15.sn ve 12.dk sürat performansının ise 2.dk sürat performansından yavaş olmasından kaynaklandığı görülmüştür (p<0,05)). 30 m sürat performansında ise 15.sn sürat performansının referans, 2.dk ve 4.dk sürat performansından yavaş olması ve 16.dk sürat performansının 2.dk sürat performansından yavaş olmasından ölçüm zamanı etkisinin anlamlı olmasına neden olmuştur (p<0,05). Hızlanmalı 10 m ve 20 m sürat performanslarına bakıldığında ise günün zamanı ve ölçüm zamanı etkisi ile günün zamanı x ölçüm zamanı etkileşiminin anlamlı olmadığı görülmüştür (p<0,05). Fizyolojik yanıtlarda KAHMAKS, KAHMİN ve LA yanıtlarında günün zamanı etkisi ile günün zamanı x ölçüm zamanı etkileşimi anlamlı değildir (p>0.05), ancak ölçüm zamanı etkisi anlamlıdır (p<0,05). Anlamlı ölçüm zamanı etkisinin KAHMAKS için 15.sn KAHMAKS değerinin 8.dk,12.dk ve 16.dk KAHMAKS değerlerinden yüksek olmasından kaynaklandığı (p<0,05), KAHMİN içinse 15.sn değerinin 4.dk ve 8.dk değerlerine göre, 2.dk değerinin ise 8.dk değerine göre yüksek olmasından kaynaklandığı görülmüştür (p<0,05), Son olarak LA değerlerindeki ölçüm zamanı etkisi 16.dk LA değerinin 2.dk LA değerinden yüksek olmasından kaynaklanmıştır (p<0,05). AZD yanıtlarına bakıldığında ise günün zamanı ve ölçüm zamanı etkisi ile ölçüm zamanı x ölçüm zamanı etkileşiminin anlamlı olmadığı görülmüştür (p>0,05). Sonuç olarak bu çalışmanın bulguları ASP'nin sürat performansına etkisinin günün zamanına göre değişmediğini göstermiştir. Anahtar Kelimeler : Aktivasyon Sonrası Potansiyasyon, Sirkadiyen Ritm, Sürat

SUMMARYÇETİN, A., Investigation of the Effect of Post-Activation Potentiation on Speed Performance According to Circadian Rhythm, Hacettepe University Health Sciences Institute Sports Sciences and Technology Program Master Thesis, Ankara 2022. This study was conducted to investigate the effect of post activation potentiation (PAP) on speed performance according to circadian rhythm. 15 male athletes from team and individual sports participated in this study voluntarily. In order to determine the performance differences according to circadian rhythm, participants performed a 3x3 squat exercise with 85% of 1RM and 2 minutes rest between each set as PAP application in the morning (8:00-10:00) and in the evening (17:00-19:00) in random order and then they participated in the 30 meters sprint test with a 10m intervals at 15th sec, 2nd, 4th, 8th, 12th and 16thmin. Before each PAP, participants performed 30 m sprint test to determine baseline 30 m sprint performance as a reference measurement. Before the morning and evening of PAP protocols, blood samples were taken from the participants and their cortisol and testosterone hormone levels were determined. In addition, before the morning and evening PAP measurements, participants' oral body temperatures, resting heart rates (HRREST) and lactic acid levels (LAREST) were determined. In addition to the performance variables after PAP, maximal heart rate (HRMAX), minimum heart rate (HRMİN), lactic acid responses (LA) and ratings of percieved exertion (RPE) responses were determined as physiological variables for each measurement time. A 2x7 (time of day x time) two-way analysis of variance (ANOVA) with repeated measures was used for statistical analysis and Bonferroni post hoc analysis was performed when the F statistics was significant. It was determined that body temperature, which is one of the indicator of circadian rhythm, was not affected by the time of day (p>0.05). Testosterone and cortisol hormones, which are another indicators of circadian rhythm, were high in the morning hours (p<0.05). It was observed that the 10 m, 20 m and 30 m sprint performance was not affected by the time of day, and also the time of day x time interaction was not significant (p>0.05), however, the time effect at these distances was found to be significant (p<0.05). This effect on the 10 m sprint performance was due to the fact that the 15th sec, 12th and 16th min sprint performances were slower than the reference sprint performance. It has also been observed that the 15th sec and 12th min sprint performance was slower than the 2nd minute sprint performance (p<0,05). In 30 m sprint performance, the 15th sprint performance was slower than the reference, 2nd and 4th min sprint performance and the 16th min sprint performance was slower than the 2nd min sprint performance (p<0.05). When the flying10 m and 20 m sprint performances were examined, it is seen that the time of day and time effecs were not sginificant together with time of day x time interaction (p>0.05). In physiological responses, time of day effect and time of day x time interaction was not significant in HRMAX, HRMİN and LA responses (p>0.05), but the effect of time was significant (p<0.05). The significant effect of the time was due to the fact that the 15th sec HRmax value was higher than the 8th, 12th and 16th min HRMAX values (p<0.05), and for HRMİN, it was seen that the 15th sec value was higher than 4th and 8th min HRMİN values, and the 2nd min HRMİN value was higher than the 8th min value (p<0.05). Finally, the effect of time on the LA values was due to the 16th min LA value being higher than the 2nd min LA value (p<0.05). When the RPE responses were examined, it was seen that time of day and time effect and time of day x time interaction were not significant (p>0.05). As a result, the findings of this study showed that the effect of PAP on speed performance did not change according to the circadian rhtyhm.Key Words : Post Activation Potentiation, Circadian Rhythm, Sprint