Opioid kullanım bozukluğunda idrar ve tükürük numunelerinde yasaklı madde analizlerinin karşılaştırılması

Abstract

Opioidkullanım bozukluğu (OKB) tedavisinde çeşitli ilaçlar kullanılmaktadır. Bu gruphastaların tanı ve tedavisinde opioid maddelerin yanı sıra tedavide kullanılan ilaçlarında idrar, kan ve tükürük gibi hasta numunelerinde saptanması amacıyla laboratuvaranalizlerine gereksinim duyulmaktadır. Bu tez çalışmasında OKB tedavisindekullanılan ilaçların, metabolitlerinin ve opioid grubundaki yaygın olarak kötüyekullanılan yasaklı maddelerin idrar ve tükürük numunelerinde kantitatif analizinigerçekleştirecek LC-MS/MS yöntemlerinin panel olarak geliştirilmesi amaçlanmıştır.OKB tanı ve tedavi izleminde yararlı olacağı düşünülen 16 opioid grubu, 3 kokaingrubu, 5 amfetamin grubu ve 2 gabapentenoid olmak üzere toplam 26 madde çalışmakapsamına alındı. Bu maddelerin (6-MAM, BEG, buprenorfin, dihidrokodein, EDDP,eroin, etilmorfin, gabapentin, kodein, kokaetilen, kokain, MBDB, MDA, MDEA,MDMA, metadon, metamfetamin, morfin, nalokson, naltrekson, norbuprenorfin,norkodein, normorfin, oksikodon, pregabalin ve tramadol) idrar ve tükürüknumunelerinde LC-MS/MS ile analiz yöntemleri geliştirildi. Validasyonlarıtamamlanan yöntemlerle 76 hastanın idrar ve tükürük numunelerinde madde analizlerigerçekleştirildi. İdrar numunelerinin LC-MS/MS sonuçları, immünolojik yöntem ileçalışılan opiat, ekstazi ve amfetamin sonuçları ile uyumlu bulundu. Ayrıca, hastalarıntedavisinde kullanılan ilaçların ve metabolitlerinin, opiat ölçümünde kullandığımızimmünolojik yöntem üzerinde etkileşimlerinin olmadığı belirlendi. Çalışmamızdageliştirdiğimiz idrar ve tükürük LC-MS/MS yöntemlerinin naltrekson düzeylerininölçümünün hastaların relaps riskini önlemede katkı sağlayacağı düşünüldü.Geliştirdiğimiz yöntemler ile yapılan analizler sonucunda idrar numuneleri için tespitedilen 14 madde ile tükürük numuneleri için tespit edilen 11 maddenin dahil edildiğiminimalize panellerin, OKB tanı ve tedavisinde kullanımının yararlı olacağı sonucunavarıldı.Anahtar kelimeler: Opioid kullanım bozukluğu, Sıvı kromatografi, Kütlespektrometri, Tükürük, İdrarBu tez Hacettepe Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri KoordinasyonBirimince desteklenmiştir. Proje No: TYL-2021-18764

Various drugs are used in thetreatment of opioid use disorder (OUD). In the diagnosis and treatment of this groupof patients, laboratory analyzes are required in order to detect the drugs used in thetreatment as well as opioid substances in patient samples such as urine, blood andsaliva. In this thesis, it is aimed to develop LC-MS/MS methods as a panel that willperform the quantitative analysis of drugs used in the treatment of OUD, theirmetabolites and commonly abused illicit substances in the opioid group in urine andsaliva samples. A total of 26 substances, including 16 opioid group, 3 cocaine group,5 amphetamine group and 2 gabapentenoids, which are thought to be useful in thediagnosis and treatment follow-up of OUD, were included in the study. Analysismethods of these substances (6-MAM, BEG, buprenorphine, cocaethylene, cocaine,codeine, dihydrocodeine, EDDP, ethylmorphine, gabapentin, heroin, MBDB, MDA,MDEA, MDMA, methadone, methamphetamine, morphine, naloxane, naltrexone,norbuprenorphine, norcodeine, normorphine, oxycodone, pregabalin and tramadol), inurine and saliva samples by LC-MS/MS were developed. Substance analyzes wereperformed in urine and saliva samples of 76 patients with the methods whosevalidations were completed. LC-MS/MS results of urine samples were found to becompatible with opiate, ecstasy and amphetamine results studied by immunologicalmethod. In addition, it was determined that the drugs used in the treatment of thepatients and their metabolites did not interact with the immunoassay used in opiatemeasurement. It was thought that the measurement of naltrexone levels of the urineand salivary LC-MS/MS methods we developed in our study would contribute topreventing the risk of relapse of the patients. As a result of the analyzes made with themethods we developed, it was concluded that the minimalized panels, which included14 substances detected for urine samples and 11 substances detected for salivasamples, would be beneficial in the diagnosis and treatment of OUD.Key words: Opioid use disorder, Liquid chromatography, Mass spectrometry, Saliva,. Urine.This thesis was supported by Hacettepe University Scientific ResearchProjects Coordination Unit. Project No: TYL-2021-18764