Fenilketonürili çocuklarda besin neofobisi, bozulmuş yeme davranışı ve beslenme durumunun değerlendirilmesi

Abstract

Bu çalışma, düşük fenilalaninli diyet uygulayan 6 – 18 yaş arasındaki 111 gönüllü fenilketonürili (PKU) çocukta Besin Neofobisi Ölçeği'nin geçerlik ve güvenirliğinin yapılması ve besin neofobisi düzeylerinin, bozulmuş yeme davranışı ve beslenme durumlarının değerlendirilmesi amacıyla yürütülmüştür. Çeviri aşamaları ve pilot uygulamadan sonra elde edilen 9 maddelik nihai ölçeğin Cronbach alfa kat sayısı 0,657 bulunmuş olup ölçek güvenirliğini düşüren iki maddenin ölçekten çıkarılmasına karar verilmiştir. Yeni oluşan 7 maddelik ölçeğin Cronbach alfa katsayısı 0,714 ve sınıf içi korelasyon katsayısı 0,857 bulunmuştur. Ölçeğin Kaiser-Meyer-Olkin (KMO) değeri 0,701'dir ve örneklem büyüklüğü açıklayıcı faktör analizi için yeterlidir. Besin Neofobisi Ölçeği'nde yer alan maddeler `yeni besinlere güvenme` ve `yeni besinleri deneme` olarak 2 faktör altında toplandığı görülmüştür. Doğrulayıcı faktör analizi uyum indeksleri değerleri iyi uyum göstermiştir. Besin Neofobisi Ölçeği, PKU'lu çocuklarda kullanılabilir geçerli ve güvenilir bir ölçektir. Ölçekten elde edilen yüksek puanlar daha düşük bir besin neofobisini gösterir. Çocukların demografik özellikleri, erken bebeklik döneminde anne sütü alma durumu ve süresi, tamamlayıcı beslenmeye geçiş yaşı, antropometrik ölçümleri, besin tüketim durumları ile tüketilen besini sevip sevmedikleri, Besin Neofobisi Ölçeği, 6 – 9 yaş grubu için Çocuklarda Yeme Davranış Anketi ve 10 – 18 yaş grubu için Yeme Alışkanlıkları Anketi verileri yüz yüze sorgulanarak elde edilmiştir. Çocukların ölçülen son kan fenilalanin düzeyleri rutin takip dosyasından kayıt edilmiştir. Çocukların besin neofobisi skorları ortalaması 24,31±10,43 bulunmuş olup, cinsiyetler arası anlamlı bir fark görülmemiştir (p>0,05). Altı ay ve üzeri anne sütü alan PKU'lu çocukların Besin Neofobisi Ölçeği skorları, 6 aydan daha az anne sütü alan PKU'lu çocuklara göre daha düşüktür (p<0,05). Altı – 9 yaş grubu için Besin Neofobisi Ölçeği skoru azaldıkça, Gıda Heveslisi ve Gıdadan Keyif Alma skorları azalmış (p<0,05) ve Yemek Seçiciliği skoru artmıştır (p<0,01). On – 18 yaş grubu için Besin Neofobisi Ölçeği skoru azaldıkça Duygusal Yeme ve Dışsal Yeme skorları azalmıştır (p<0,01). Sorgulanan besinler arasında ayran, yumurta, kırmızı et, balık, nohut, ay çekirdeği, kuru kayısı, kuru erik ve içecek çikolata için, o besini daha önce tüketmiş ve tadını sevmiş olan PKU'lu çocukların Besin Neofobisi Ölçeği skorları, o besini daha önce hiç tüketmemiş veya tüketmiş ve tadını sevmemiş olan PKU'lu çocuklara göre daha yüksektir (p<0,05). PKU'lu çocuklarda besin neofobisi, karşılaşılan bir sorun olup yeme davranışlarını ve besin tercihlerini olumsuz etkilemektedir.

This study was conducted to determine the validity and reliability of the Food Neophobia Scale and evaluate food neophobia levels, disordered eating behaviours and nutritional status in 111 volunteer children with phenylketonuria (PKU), aged 6 to 18 years, who were on a low-phenylalanine diet. The Cronbach's alpha coefficient of the 9-item scale was found to be 0,657, and it was decided to remove two items from the scale that reduced the scale's reliability. The Cronbach's alpha coefficient of the newly formed 7-item scale was 0,714 and the intra-class correlation coefficient was 0,857. The Kaiser-Meyer-Olkin (KMO) value of the scale is 0,701 and 2 factors were extracted from 7 items through exploratory factor analysis: (1) trusting new foods and (2) trying new foods. The results of the confirmatory factor analysis suggested the goodness-of-fit indices was acceptable. The Food Neophobia Scale is a valid and reliable instrument that can be used in Turkish PKU children. Higher scores from the scale indicate a lower level of food neophobia. Participants' demographic characteristics, breastfeeding status and duration in early infancy, timing of complementary feeding introduction, anthropometric measurements, food consumption status and whether they like the food consumed, Food Neophobia Scale, Child Eating Behaviour Questionnaire for the 6 – 9 age group and The Dutch Eating Behavior Questionnaire for the 10 – 18 age group were obtained by face-to-face interview method. The last measured blood phenylalanine levels of the children were recorded from the patient's follow-up file. The mean Food Neophobia Scale scores of the participants were 24,31±10,43, and there was no statistically significant difference based on gender (p>0,05). The Food Neophobia Scale scores of children with PKU who were breastfed for six months or more were lower than those who were breastfed for less than 6 months (p<0,05). For the 6-9 age group, as the Food Neophobia Scale score decreased, Food Responsiveness and Enjoyment of Food scores decreased (p<0,05), and the Food Fussiness score increased (p<0,01). Emotional Eating and External Eating scores decreased as the Food Neophobia Scale score decreased for the 10-18 age group (p<0,01). Among all the foods questioned, the Food Neophobia Scale scores were higher for ayran, eggs, red meat, fish, chickpeas, sunflower seeds, dried apricots, prunes and chocolate drink in children with PKU who had previously consumed the food and liked its taste rather than children with PKU who had never consumed or consumed that food and did not like its taste (p<0,05). Food neophobia is a problem encountered in children with PKU and negatively affects their eating behaviors and food preferences.