Kardiyak cerrahi hastalarında preoperatif ve postoperatif dönemde risk analizi ile ilaç tedavisinin incelenmesi

Abstract

Bu çalışma kardiyovasküler cerrahi tedavi süreçlerinde ilaç ile ilişkili sorunları (İLİS) saptamak, risk değerlendirmesi yapmak ve klinik eczacının risk yönetimindeki etkisini tespit etmek amacıyla yapılmıştır. Bu çalışma, Hacettepe Üniversite Hastaneleri Kalp ve Damar Cerrahisi servislerinde Kasım 2019-Mayıs 2021 tarihleri arasında prospektif ve yarı-deneysel bir çalışma olarak yürütülmüştür. Çalışmanın her iki bölümünde İLİS'ler tespit edilmiş ve Avrupa Farmasötik Bakım Ağı'nın oluşturduğu sisteme göre sınıflandırılmıştır. İlk bölümde saptanan İLİS'lerin nedenleri bir uzman paneli (5 uzman) tarafından sıklık, şiddet ve olasılık açısından puanlanan risk analizi sonucu riskler; kabul edilebilir, kesin, önemli ve yüksek olarak 4 kategoriye ayrılıp, uzman panel tarafından önleyici ve azaltıcı faaliyetler planlanmıştır. İkinci bölümde bir klinik eczacı tarafından önleyici ve azaltıcı faaliyetler (ilaç uzlaşısı gibi) gerçekleştirilmiştir. Çalışmaya; 18 yaşından büyük ve elektif kalp cerrahisi planı olan hastalar dahil edilmiş ve yatış süresi boyunca izlenmiştir. Çalışmaya, her iki bölümde 100 hasta dahil edilmiştir. İlk bölümde; toplam 275 İLİS ve 487 İLİS nedeni tespit edilerek önleyici faaliyetler (hastanın servis değiştirdiği her basamakta ilaç uzlaşısı, ilaç incelemesi ve eğitim materyalleri) ve azaltıcı faaliyetler (sorun saptandığı zaman yapılan müdahaleler) planlanmıştır. İkinci bölümde toplam 215 İLİS ve 304 İLİS nedeni tespit edilmiştir. Planlanan faaliyetlerin uygulanması ile gözlem ve müdahale dönemleri karşılaştırıldığında; İLİS nedenleriyle ilgili yüksek risklerde azalma (%17,7 ve %0), kabul edilebilir risklerde artma (%32,6 ve %84,9) saptanmıştır (p <0,001). Hastaların yaşam kalitesi (fiziksel ve mental) yatış, taburculuk ve bir ay sonraki kontrollerinde anlamlı bir şekilde artmıştır (p <0,001). Kardiyovasküler cerrahi sürecinde klinik eczacının katkısı ile İLİS'lere yönelik riskleri değerlendirerek önleyici ve azaltıcı faaliyetleri uygulamak, hasta bakım hizmetlerinin iyileştirilmesine katkıda bulunacaktır.

This study aimed to identify drug related problems (DRPs), analyze the risks and evaluate the impact of a clinical pharmacist in risk management process of cardiac surgery. Prospective, quasi-experimental study was conducted at the department of cardiac-surgery in Hacettepe University Hospitals between November 2019-May 2021. DRPs were identified at both periods of the study and categorized according to the Pharmaceutical Care Network Europe system. The causes of DRPs (as the risks) identified in the first period were scored by the expert panel (consisted of five) in terms of frequency, severity and probability; then were categorized as acceptable, definite, important and high and preventive/mitigative activities were planned by the panel. At the second period, preventive/mitigative activities were carried out by a clinical pharmacist. The patients aged ≥18 years and with a planned elective cardiac-surgery, were included and monitored during hospital stay. For each period, 100 patients were included. At the first period, a total of 275 DRPs and 487 causes were determined, thereby preventive (medication reconciliation, medication review and educational materials) and mitigative (interventions for a problem) activities were planned. At the second period, a total of 215 DRPs and 304 causes were determined. In comparison between observation and intervention periods, there was a decrease in high risks (17.7% and 0%) and increase in acceptable risks (32.6% and 84.9%) related with the causes of DRPs by the implementation of planned activities (p<0.001). The quality of life (physical and mental) of the patients increased significantly at hospitalization, discharge and one month follow-up (p<0.001). Therefore, a contribution of clinical pharmacists into cardiac-surgery process, via assessment of the risk related with DRPs and implement the preventive and mitigative activities, would contribute to the improvement of patient care services.