18. yüzyıla ait bir tıp metni: Fazlızâde Mehmed Çelebi'nin Müfredât-ı Tıbbiyyesi (Giriş-metin-dizin-tıpkıbasım)

Abstract

Müfredât-ı Tıbbiyye, Fazlızâde Mehmed Çelebi tarafından 18. yüzyılda kaleme alınmış Osmanlı Türkçesi dönemine ait bir tıp müfredatıdır. Alfabetik olarak kaleme alınan eserde, bitkisel, hayvansal, madensel devalar hakkında ayrıntılı bilgiler verilmiştir. Müfredât-ı Tıbbiyye'nin bilinen üç nüshası bulunmaktadır. Bu çalışma; giriş, metin, dizin, tıpkıbasım olmak üzere dört bölümden oluşmuştur. Giriş bölümünde, genel tıp tarihi ve Türk tıbbının tarihî seyri hakkında bilgiler verilmiş, çalışmamızın konusunu oluşturan müfredât türü; tanımı, kapsamı, tarihi, Türk tıbbındaki yeri ve örnekleri bağlamında ele alınmıştır. Daha sonra çalışmamızın asıl konusunu oluşturan Müfredât-ı Tıbbiyye üzerinde ayrıntılı olarak durulmuş, çalışmanın yöntemi hakkında bilgiler verilmiştir. Metin bölümünde, Arap harfli metnin transkripsiyonu yapılmıştır. Metnin 3 nüshası temel alınarak hazırlanan bu bölümde ayrıca bu türde yazılmış farklı yazma metinlerden de yararlanılmıştır. Dizin bölümünde, eserde bulunan tüm kelimelerin metinde geçtiği yerler belirtilerek kelimeler ayrıntılı olarak anlamlandırılmıştır. Tıpkıbasım bölümünde ise çalışmamızın ana malzemesini oluşturan Hamideye nüshasına yer verilmiştir.

Müfredât-ı Tıbbiyye is a materia medica belonging to the Ottoman Turkish period written by Fazlızâde Mehmed Çelebi in the 18th century. Detailed information is given about herbal, animal and mineral remedies in the work written alphabetically. There are three known copies of Müfredât-ı Tıbbiyye.This work consists of four parts: introduction, text, index and facsimile . In the introduction information about the history of general medicine and the historical course of Turkish medicine is given and the type of materia medica that constitutes the subject of our study and its definition, scope, history and place in Turkish medicine and examples are discussed. Afterwards Müfredât-ı Tıbbiyye which is the main subject of our study is elaborated and information about the method of the study is given. The text with Arabic letters is transcribed in the text section. Different manuscripts written in this genre were also used in this section which was prepared on the basis of 3 copies of the text. All the words in the work are explained in detail by specifying the places in the text in the index section. The Hamidiye copy which constitutes the main material of our study is included in the facsimile section.