Öğretmenlerin özgeci davranışları ile öğretmen liderliğine yönelik algı ve beklentileri arasındaki ilişkinin incelenmesi

Abstract

Bu araştırmanın amacı, öğretmenlerin gösterdikleri özgeci davranışlar ile onların öğretmen liderliğine yönelik algı ve beklentileri arasındaki ilişkiyi incelemektir. Bu araştırma, ilişkisel tarama modelinde betimsel bir çalışmadır. Araştırmanın evrenini; Karaman ili merkezindeki resmi ilkokul, ortaokul ve liselerde 2020-2021 eğitim-öğretim yılında görev yapan 3115 öğretmen oluşturmaktadır. Okul kademelerine göre tabakalı örnekleme yöntemi ile seçkisiz şekilde çalışmaya dahil edilen 342 öğretmen, bu çalışmanın örneklemini oluşturmaktadır. Araştırmada Öğretmen Liderliği Ölçeği, Öğretmen Özgeciliği Ölçeği kullanılmış ve araştırmacı tarafından öğretmenlerin demografik bilgilerine ulaşmak amacıyla kişisel bilgi formu hazırlanmıştır. Verilerin analizinde; frekans, aritmetik ortalama, standart sapma, bağımsız örneklem t-testi, tek yönlü varyans analizi (One-way ANOVA), Kruskal Wallis-H testi, Spearman sıra farkları korelasyon katsayısı ve çoklu doğrusal regresyon analizi kullanılmıştır. Veri toplama araçlarının toplam ortalama puanları bazında yapılan analizler sonucunda; erkek öğretmenlerin kadın öğretmenlerden, 21 yıl ve üzeri mesleki kıdeme sahip öğretmenlerin 1-5 yıl mesleki kıdeme sahip öğretmenlerden, ilkokulda görev yapan öğretmenlerin lisede görev yapan öğretmenlerden daha fazla özgeci davranışlar sergilediği görülmüştür. Öğretmenlerin eğitim durumu ile görev yaptıkları okuldaki hizmet süreleri bakımından özgeci davranışları farklılaşmamaktadır. Ayrıca 41-50 yaş aralığındaki öğretmenler ile 50 yaş ve üzerindeki öğretmenlerin, 20-30 yaş aralığındaki öğretmenlere göre; 21 yıl ve üzeri mesleki kıdeme sahip öğretmenlerin diğer mesleki kıdeme sahip öğretmenlere göre; ilkokul öğretmenlerinin ortaokul öğretmenlerine göre öğretmen liderliği algılarının daha yüksek olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Öğretmen liderliği algılarının öğretmenlerin cinsiyeti, eğitim durumu ve görev yaptıkları okuldaki hizmet sürelerine göre farklılaşmadığı görülmüştür. Öğretmen liderliğine yönelik beklentilerin ise bulundukları okulda 1-3 yıl görev yapan öğretmenlerin 7-9 yıl görev yapan öğretmenlerden daha yüksek olduğu görülmüştür. Diğer değişkenler açısından öğretmen liderliği beklentilerinin farklılaşmadığı belirlenmiştir. Bu sonuçlara ek olarak, öğretmenlerin özgeci davranışlarının öğretmen liderliğine ilişkin algı ve beklentilerle orta düzeyde, pozitif ve anlamlı bir ilişkiye sahip olduğu görülmüştür. Öğretmenlerin öğretmen liderliğine yönelik algı ve beklentileri arasında ise yüksek düzeyde, pozitif ve anlamlı bir ilişki bulunmuştur. Son olarak; öğretmenlerin özgeci davranışlarının, öğretmen liderliğine ilişkin algıların %26'sını ve öğretmen liderliğine ilişkin beklentilerin %23'ünü yordadığı belirlenmiştir.

The purpose of this study is to examine the relationship between altruistic behaviors of teachers and their perceptions and expectations on teacher leadership. This research is a descriptive study in a correlational model. The population of the research consists of 3115 teachers working in the public primary, secondary and high schools in the city center of Karaman in the 2020-2021 academic year. The sample of this study is composed of 342 teachers who were randomly selected with the stratified sampling method according to school levels. Data tools include Perception and Expectation Scale for Teacher Leadership and Teacher Altruism Scale and a personal information form.In the analysis of the data; frequency, arithmetic mean, standard deviation, independent sample t-test, analysis of variance (One-way ANOVA), Kruskal Wallis-H test, Spearman rank difference correlation coefficient and multiple linear regression analysis were used. The results show that male teachers exhibit more altruistic behaviors than female teachers. Additionally, teachers with a professional seniority of 21 years and over indicate altruistic behaviors more than the teachers with a professional seniority of 1-5 years. Besides this, primary school teachers have altruistic behaviors more than high school teachers. The results also display that altruistic behaviors of teachers did not differ in terms of their educational status and the duration of their service at their school. In addition, according to teachers between the ages of 41-50 and those aged 50 and over, teachers between the ages of 20-30; Teachers with 21 years and more professional seniority compared to teachers with other professional seniority; It has been concluded that primary school teachers have higher perceptions of teacher leadership than middle school teachers. It has been observed that the perceptions of teacher leadership do not differ according to the gender, educational status of the teachers and their service time at the school they work. Additionally, teachers' expectations for teacher leadership were higher for teachers who worked for 1-3 years at their school than those who worked for 7-9 years. It was determined that teacher leadership expectations did not differ in terms of other variables. In addition to these results, it was observed that teachers' altruistic behaviors had a moderate, positive and significant relationship with perceptions and expectations of teacher leadership. There is also a high level, positive and significant relationship between teachers' perceptions and expectations on teacher leadership. Finally, It was determined that altruistic behaviors of teachers predicted 26% of perceptions about teacher leadership and did 23% of expectations about teacher leadership.