Tunceli'de tabiat kültleri

Abstract

Eski Türk toplulukları, tabiatta mevcut olan varlıkların gizli bir mahiyet taşıdığına inanmaktaydı. Bu varlıkların insanları işitebildiği, onlara iyilik ya da kötülük yapabildiği inanışları mevcuttu. Bu inanışlar, İslamiyet sonrasında çoğunlukla yok olmuştur fakat hayatımızdan tamamen çıkmış değildir. Özellikle Anadolu'da tabiat kültlerine olan inanışlar hâlâ devam etmektedir; insanlar hâlâ ağaçlara çaput bağlayıp, şifalı olduğuna inanılan sulardan içip çeşitli dileklerde bulunmaya devam etmektedirler. Bu çalışmada; tabiat kültlerinin Tunceli ilinde geçmişte ve bugün nasıl yaşamakta, ne gibi ritüellerle varlıklarını sürdürmekte olduğu sorularına yanıt aranacaktır. Tunceli ili, içinde bulunduğu coğrafya itibarıyla tabiatla iç içe olduğu için tabiat kültleri hâlâ bu topraklarda yaşamaktadır. Tıpkı eskiden olduğu gibi bölgede yaşayan insanlar dağlara, sulara, ağaçlara saygı duymakta, onlardan çeşitli konularda medet ummaktadırlar. Dileklerinin yerine gelebilmesi ya da bu doğa kavramlarından zarar gelmemesi için çeşitli ritüeller yapılmakta, adaklar adanmakta, ziyaret yeri olarak kabul edilen mevkilere gidilmektedir. Tabiat kültlerine ait materyalin daha fazla bulunacağı düşüncesiyle alan çalışması için Tunceli ili seçilmiştir.

Ancient Turkish communities believed that the entities existing in nature carried a latent property. There was a common belief that these entities could hear the people as well as they could do good or harm on them. These beliefs dissappeared mostly after Islam, but they didn't go out of our lives completely. In Anatolia, especially, the beliefs in natural cults such as tying clouties to sacred trees or drinking water that was said to have healing powers and making a wish afterwards persisted. In this study, the answers to questions of how the natural cults in Tunceli have survived until today, how they are dwelling in the present, and through what kind of rituals they progress. Being in touch with nature thanks to its geography, this land still nurtures the natural cults inside of it. Locals respect the mountains, water, trees as in the past and expect goodness from them in several occasions. In order for their wishes to come true or not to get any harm from the elements of nature, they perform various rituals, take a vow or visit the sacred locations. Due to the fact that the amount of material about natural cults will be high in Tunceli, it was chosen as the field of study here.