Heşt Behişt Tezkiresinin bağlamsal dizini ve işlevsel sözlüğü

Abstract

Biyografi, insanla yaşıt bir türdür. İnsanlar doğaları gereği geçmişe hep ilgi duymuşlardır. Bu geçmişe duyulan ilgi tarih bilimini oluşturmuştur. Başlangıçta biyografiler tarih bilimi ile iç içeyken zamanla bağımsız bir hâl almıştır. Biyografiler Arap edebiyatında doğmuş ve Fars edebiyatı üzerinden de Türk edebiyatına geçiş yapmıştır. Türkçenin Anadolu sahasındaki ilk tezkiresini Sehî Bey kaleme almıştır. Heşt-Behişt adı verilen bu eser günümüzde pek çok çalışmaya konu olmuş ve Haluk İpekten, Günay Kut, Mustafa İsen Hüseyin Ayan ve Turgut Karabey eserin transkripsiyonlu metnini yayınlamışlardır. Tezkirelerin transkripsiyonlu metinleri yayınlandıkça tezkire türüne özel bir kelime kadrosunun olduğu düşünülmeye başlanmış bu kelimeler üzerine çeşitli çalışmalar yapılmıştır. Harun Tolasa XVI. yüzyıldaki üç tezkireyi `16. Yüzyılda Edebiyat Araştırma ve Eleştirisi` adlı kitabında, şair ve şiir niteleyicileri bakımından karşılaştırmıştır. Filiz Kılıç ve Pervin Çapan tezkireler hakkında çalışmalar yapmışlardır. Tüm bu çalışmalar araştırmacılara yol gösterip, bu zeminde bir okuma sözlüğü fikrini ortaya çıkarmıştır. Bu çalışmanın amacı Sehî Bey'in `Heşt-Behişt` adlı tezkiresinin bağlamsal dizinini ve işlevsel sözlüğünü oluşturmak, anlam verilen bu kelimeler üzerinden tezkirenin söz varlığı ortaya çıkarmak ve tezkirenin daha iyi anlaşılmasına katkı sağlamaktır.

Biography is a species of age. People have always been interested in the past. The interest in this past has formed the science of history. In the beginning, biographies became independent in time with the science of history. Biographies were born in Arabic literature and he also made a transition to Turkish literature through Persian literature. Sehi Bey penned his first argument in Turkish on the Anatolian field. This work named as Heþ-Behişt has been the subject of many studies today and they have published the transcribed text of Haluk İpekten, Günay Kut, Mustafa İsen Hüseyin Ayan and Turgut Karabey. As the transcripted texts of Tezkirs are published, various studies have been carried out on these words, which are considered to be a specific word cast of the thesis type. Harun Tolasa XVI. the thirties of the 16th century üç 16. In his book called mış Literature Research and Criticism of the Century tır, he compared poet and poem qualifiers. Filiz Kılıç and Pervin Çapan have done studies on the tezkires. All these studies led the researchers to reveal the idea of a reading dictionary. The purpose of this study is to construct the contextual index and functional dictionary of the hypothesis of Sehî Bey, called k Heþ-Behişt var, to reveal the vocabulary of the tezkire over these meaningful words and to contribute to a better understanding of the thesis.