Osmanlı Sarayında görevli kadınlar ve vakıfları

Abstract

Osmanlı Sarayında Görevli Kadınlar ve Vakıfları adlı tez çalışmasında harem müessesesi, kısmî mukayeselerle birlikte Osmanlı geleneğindeki uygulamalarına göre, cariyeler üzerinden ele alınmıştır. Harem-i Hümâyûn müessese olarak incelenmiş olmakla birlikte bu müessesenin aynı zamanda bir eğitim kurumu olarak ne gibi işlevleri olduğu araştırılmıştır. Cariyelerin hareme dâhil olmasından başlayarak bu kurum içerisinde uzmanlaştıkları vazife ve mertebeleri anlatılmıştır. Kurdukları vakıflara maddi kaynak teşkil eden, in'âm, ihsan ve maaşlarıyla ilgili defterler üzerinden incelemeler yapılarak, gerekli yerlerde tablo ve değerlendirmelerle konu detaylı bir şekilde anlatılmaya çalışılmıştır. Çalışmada müessese olarak vakıf kurumunun kısa bir tanımı yapıldıktan sonra Saraylı kadınların kurdukları vakıflar ve bu vakıfların hangi hizmetleri ifa ettikleri üzerinde durulmuştur. Söz konusu vakıflara ait vakfiyelerden elde edilen bilgiler çerçevesinde saraylı kadınların fikrî eğilimlerinin neler olduğu araştırılmıştır. Arşivlerde yapılan tarama neticesinde elde edilen vakfiyelerin ilk ve son tarihlisi olmak üzere yıllara göre dağılımı ve İstanbul'da kadınlar tarafından kurulan toplam vakıflar içerisindeki oranı bulunmuştur. Saraylı kadınlar tarafından kurulan vakıfların hizmet alanları, şartları, yönetim ve denetim mekanizmaları ele alınmıştır. Bu kadınların kurdukları vakıflar başta olmak üzere sahip oldukları imkânlar üzerinden geçirdikleri değişim, dönüşüm ve gelişmeler neticesinde haremin sınırlarını aşan etkinlik alanları üzerinde durulmuştur. Siyasete kadar sirayet eden ve muhtelif açılardan eleştiri konusu olan, Osmanlı kadınının nüfuz bakımından yükselişi ve Tanzimat'tan sonra görünür hale gelecek olan, kadının modernleşme tecrübesine giden dönem vakfiyeleri üzerinden araştırılmıştır. Çalışma konusunun ana kaynağı vakfiyelere müsteniden saraylı kadınların kurmuş olduğu vakıfların gelir ve giderleri, hizmet şartlarında belirtilen cari giderler, yani istihdam edilen personel ve işletme usulleri üzerinde durulmuştur. Konuya dair tablolar meydana getirilmiştir. Bu tablolardan hareketle istatistiki veriler oluşturulmuş ve bu veriler kapsamlı bir değerlendirmeye tabi tutulmuştur.

In this dissertation study entitled `Women Serving in the Ottoman Palace and Their Foundations`, `Harem` is discussed within the scope of the concubines by researching practices in the Ottoman tradition together with partial comparisons. Although Harem-i Hümâyûn is examined as an institution, it is researched what kind of functions this institution has as an educational institution at the same time. Starting from the inclusion of concubines to the harem, the duties they specialized and their ranks in this institution are explained. The subject is tried to be explained in detail with tables and evaluations, where necessary. By examining the records regarding their favours, gifts and salaries which constitute financial resources for the foundations they established. In the study, after making a short description of the foundation institution, the foundations established by the women of Palace and their services are discussed. Within the framework of the information obtained from the foundations, the intellectual tendencies of the palace women are researched. As a result of studying in the archives, the ratio of their foundations among all foundations established by women in Istanbul is presented. Service areas, conditions, management and control mechanisms of foundations established by women from palace are discussed. As a result of the changes, transformations and developments that these women had, the other activities that they performed are emphasized. Not only the rise of influence and effectiveness of Ottoman women are researched but also modernization period of the women especially after Tanzimat era examined. The main subjects of the study are the income and expense of foundations established by women, employees and the foundation procedures. Tables and statistical data on the subject are prepared and this data is deeply evaluated.