Atatürk Döneminde Ankara Halkevi ve faaliyetleri (1932-1938)

Abstract

Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluşuyla birlikte dönemin müesses nizamı, muasır medeniyetler seviyesine çıkmayı hedef olarak belirlemişti. Bu doğrultuda milliyetçilik ve batılılaşma prensiplerini temel alarak köklü inkılâp hareketine girişen Cumhuriyet'in banisi Atatürk, kalkınmanın ve ilerlemenin sadece örgün eğitimle mümkün olamayacağını öngördü. Bu minvalde gerçekleştirilecek inkılâpların merkezden-çevreye doğru yayılması ve yeniliklerin halka benimsetilmesi için devletin halkçı ve ideolojik kurumlara ihtiyacı vardı. Millet ile devlet arasında aracı bir mekanizma olarak devletin resmi ideolojisini aktaracak ve halkın terbiyesini sağlayacak olan Halkevleri, 1932 senesinde Atatürk'ün projesi olarak küşat edilmişti. Türk inkılâbının programını, Kemalist ideolojiyi ve asrileşme yolunda yapılacak yenilikleri halka ulaştırmak maksadıyla da başkentte kültür kurumu olarak Ankara Halkevi tesis edildi. Ankara Halkevi Dokuz Şubesi'yle Türkiye'nin kalkınma hamlelerine, faaliyetleriyle destek olmuş ve başta başkent olmak üzere Türkiye'nin ilmi, siyasi, iktisadi, içtimai ve kültürel çalışmalarına önemli katkılar sunmuştu. İmparatorluk bakiyesinden ulus-devletin inşa sürecinde, devlet-millet bütünleşmesinde, sınıfsız, imtiyazsız, kaynaşmış kitlelerin oluşumunda Ankara Halkevi, yaptığı faaliyetlerle önemli rol oynadı. Bu çalışmada Ankara Halkevi'nin faaliyet raporları, kendi neşriyatları, dönemle ilgili arşiv kaynakları, Halkevleri'nin yayın organı Ülkü Mecmuası, Türk basını, telif-tetkik eserler, Türkiye'nin kültür inkılâbını yakından izleyen bazı yabancı ülkelerin arşivleri ve dönemin hatıraları vb. kaynaklar dikkatle incelenmiştir. Neticede bu çalışmada Ankara Halkevi'nin Türk kültürüne hizmet ettiği, Türkiye'de içtimai hayatın, ilmin ve eğitimin gelişmesi için faaliyette bulunduğu ve diğer Halkevleri'ne örnek olduğu sonucuna ulaşıldı.

With the founding of the Republic of Turkey, the established order of the time had set it as a goal to reach the level of modern countries. In this respect, Atatürk, the founder of the Republic, embarking on a radical reform movement based on the principles of nationalism and westernization, predicted that development and progress would not be possible only with formal education. In this regard, the state needed popular and ideological institutions in order for the reforms to be realized to spread from the centre to the periphery and for the people to adopt the reforms. As an intermediary mechanism between the nation and the state, the People's Houses, which will convey the official ideology of the state and provide the education of the people, were opened in 1932 as Atatürk's project. In order to make the public adopt the program of the Turkish Revolution, the Kemalist ideology and the reforms to be made on the way to modernization, Ankara People's House was established as a cultural institution in the capital. Ankara People's House, with its nine branches, supported Turkey's development moves and activities and made significant contributions to the scientific, political, economic, social, and cultural development of Turkey, especially the capital city. With its activities, Ankara People's House played an important role in the transition from the empire to the nation-state, in the state-nation coalescence, in the formation of classless, unprivileged, and integrated masses. In this study, annual reports of Ankara People's House, their publications, archival documents of the period, official publication of Ankara People's House Journal of `Ülkü`, Turkish press, academic studies, some of the documents of foreign archives, memoirs of the time have been carefully evaluated. As a result, in this study, the works of Ankara People's House to Turkish culture and its activities for the development of social life, science and education in Turkey were examined.