XVI. yüzyıl'da Osmanlı Devleti'nde ihracat yasağı (5, 6 ve 7 numaralı Mühimme Defterlerine göre)

Abstract

Mühimme defterleri, Divân-ı Hümâyun'da alınan kararların kayıt altına alındığı defterlerden biridir. Padişah onayı sonrasında düzenlenen fermanların suretleri bu defterlere kaydedilirdi. Mühimme defterleri, devrin siyasi ve idari yapısının yanı sıra sosyo-ekonomik olayların tespitinde de önemli kaynaklar arasında yer alır. Çalışma konumuzda, Klasik döneme ait Mühimme defterlerinden 5, 6 ve 7 Numaralı defterlerde ihracat yasağına ilişkin hükümler yer almaktadır. Osmanlı Devleti'nde dönem şartlarında ihracat yasağının nasıl gerçekleştiği, hangi sebeplerle yapıldığı ve ihracat yasağına konu olan ürünler üzerinde durulmuştur. Çalışmada, dönemsel olarak 5 Numaralı Mühimme Defteri (1565-1566); 6 Numaralı Mühimme Defteri (1564-1565) ve 7 Numaralı Mühimme Defteri (1567-1569)'nin tarihleri sınırlılığında ihracat yasağı verileri değerlendirilmiştir. Çalışma, giriş ve iki bölümden meydana gelmektedir. Çalışmanın Giriş kısmında Mühimme defterlerinin kaynak değeri ve söz konusu defterlerde ihracat yasağına ilişkin veriler ele alınmıştır. Birinci bölümde Osmanlı Devleti'nde iktisat anlayışı ve üretim, Osmanlı Devleti'nde ithalat ve Batı merkantilizmine bakış konularına yer verilmiştir. İkinci bölümde ise, Osmanlı Devleti'nde ihracat yasağı anlayışı ve ihraç yasağına konu olan tarımsal ürünler, hayvan ve hayvansal ürünler ile madenler ele alınmıştır.

Mühimme notebooks are one of the notebooks in which the decisions taken in the Divan-ı Hümâyun are recorded. Copies of the edicts issued after the sultan's approval were recorded in these books. Mühimme notebooks are among the important sources in the determination of socio-economic events as well as the political and administrative structure of the period. In our study, there are provisions regarding the export ban in the books numbered 5, 6 and 7 from Mühimme books belonging to the Classical period. In the Ottoman Empire, how the export ban was realized in the conditions of the period, the reasons for which it was made and the products that were subject to the export ban were emphasized. In the study, the Mühimme Notebook No. 5 (1565-1566); The export ban data of Mühimme Notebook No. 6 (1564-1565) and Mühimme Notebook No. 7 (1567-1569) were evaluated. The study consists of an introduction and two parts. In the Introduction part of the study, the source value of Mühimme books and the data on the export ban in these books are discussed. In the first part, the understanding of economics and production in the Ottoman Empire, imports in the Ottoman Empire and the view of Western mercantilism are included. In the second part, the understanding of the export ban in the Ottoman Empire and the agricultural products, animals and animal products and mines that are the subject of the export ban are discussed.