6 yaş ve üzeri çocuk kitapları için sürdürülebilirlik kavramı çerçevesinde bir örnek uygulama

Abstract

Sürdürülebilirlik son zamanlarda dünyada ve ülkemizde sıkça gündeme gelen bir konudur.Dünyanın sınırları, gelecek nesilleri de kapsayan sürdürülebilir bir yaşam düşüncesigiderek önem kazanmıştır. 1970'lerden beri Dünyada ve Türkiye'de sürdürülebilirlik veçevre eğitimi konusunda çalışmalar yapılmaktadır. Ancak bu konu uluslararası işbirliği vehükümetler düzeyinde yürütülmeye çalışılsa da toplumda ortak bir kültüre dönüşmesigerekmektedir. Dünyanın artan nüfusu ve tüketim gücü düşünüldüğünde insanoğlununbireysel olarak konuya duyarlı bir yaklaşımda bulunması ve yaşam şeklini bu temellerüzerine oturtması gerekmektedir. Bu bağlamda çocukları da yaşadığımız çevreden vetoplumdan kopuk kabul edemeyiz. Bu çalışmada, sürdürülebilirlik kapsamındakikonulardan yola çıkılarak, resimli çocuk kitapları aracılığıyla çocukların da bu sürece dahiledilmesi hem çevresini tanıması hem de çevresel konulara duyarlılık geliştirecek bilgiyeulaşmasını sağlayacak kitaplar tasarlamak amaçlanmaktadır. `Okuma zevkini; isteryetişkin ister çocuk olsun sosyo-ekonomik çevre ve kültürel faktörler belirler. Çocuklarzihinsel, bedensel, çevresel vb. ihtiyaçları doğrultusunda bir okuma kültürü geliştirmeeğilimindedirler` (Yavuzer, 2018, s.190). Sürdürülebilirlik kavramı da sosyal, ekonomikve çevresel anlamda toplumları etkileyen en önemli konuların başında gelmektedir.Çalışmanın birinci bölümünde sürdürülebilirlik kavramının gelişim süreci, tanımı, önemive değeri araştırılmıştır. Sürdürülebilirliğin önemi ve değeri başlığı altında dünyanınsınırları ve çevresel sorunlar, yenilenebilir enerji, geri dönüşüm ve sosyal kapsayıcılıkkonuları incelenmiştir. Dünyada ve Türkiye'de Sürdürülebilirlik ve Çevre eğitimikonularına değinilmiştir. Sürdürülebilir toplum yaratmak için çevre eğitiminin önemi,çocuklar ve çevre ilişkisi, ekolojik okur yazarlık başlıkları altında incelenmiştir.İkinci bölümde, çocukların bakış açısını anlamak ve hikaye kurgularken çocuklarla dahasağlıklı bir iletişim dili geliştirebilmek amacıyla bir hedef kitle belirlenmiş ve bu yaşgrubundaki çocukların gelişimsel özellikleri detaylı bir biçimde incelenmiştir. Çocukedebiyatında hikaye anlatımı başlığı altında konu, karakter yaratma, olay örgüsü, dil ve anlatım, ileti (ana fikir) gibi ana unsurların resimli çocuk kitaplarında nasıl olmasıgerektiği ile ilgili araştırmalar yapılmıştır. 4-6 yaş dönemi çocuklar okul öncesi dönemolduğundan çocuk kitaplarında hikaye anlatımının edebi açıdan olduğu kadar resimleme vegörsel bir dil oluşturma açısından da önemli olduğu düşünülerek karakter geliştirme,tipografi, renk ve kullanılan teknikler, sayfa tasarımı gibi belli başlı unsurlar ele alınmıştır.Bir sonraki başlıkta ise çocuk kitaplarında ekolojik ayak izi kapsamında ele alınabilecekkonular araştırılmıştır. Bunlar sürdürülebilirlik ile ilgili çocukların farkındalığınıartırabilecek; karbon ayak izi, su ayak izi, gıda tüketimi, yenilenebilir enerji, geri dönüşümve nesnelerin yeniden kullanımıyla ilgili konulardan oluşmaktadır.Çalışmanın üçüncü bölümünde çocuk kitaplarında değerlendirme ölçütleri üzerinearaştırma yapılmış ve buna göre sürdürülebilirlik kavramı üzerine farklı yayınevleritarafından yayımlanmış kitaplar incelenmiştir. Seçilen kitaplar; ele alınan konular, edebiaçıdan ve görsel anlatım dili bakımından daha önceki bölümlerde yapılan kuramsalçalışmalar doğrultusunda ele alınmıştır.Dördüncü ve son bölümünde sürdürülebilirlik kapsamında yenilenebilir enerji ve geridönüşüm konuları seçilerek hikaye oluşturulmuş ve `Ece'nin Balon Yolculuğu` isimlikitap uygulaması tasarlanmıştır. Hikaye anlatımı, resimleme ve bütün olarak kitabınoluşum aşamaları incelenmektedir.Anahtar Kelimeler: İllüstrasyon, Çocuk, Resimli Çocuk Kitapları, Grafik Tasarım,Sürdürülebilirlik, Çevre, Çevre Eğitimi.

Sustainability is a topic that has come to the fore in the world and in our country recently.The idea of a sustainable life, which includes the borders of the world and futuregenerations, has become increasingly important. Since the 1970s, studies on sustainabilityand environmental education have been carried out in the world and in Turkey. However,although this issue is tried to be carried out at the level of international cooperation andgovernments, it should turn into a common culture in the society. Considering theincreasing population and consumption power of the world, human beings need to take asensitive approach to the issue individually and base their way of life on these foundations.In this context, we cannot accept children as detached from the environment and society inwhich we live. In this study, it is aimed to design books that will enable children to beincluded in this process through illustrated children's books, both knowing theirenvironment and accessing information that will raise awareness about environmentalissues, based on the issues within the scope of sustainability. `The pleasure of reading;whether it is an adult or a child, socio-economic environment and cultural factorsdetermine it. Children's mental, physical, environmental, etc. they tend to develop areading culture in line with their needs` (Yavuzer, 2018, p.190). The concept ofsustainability is one of the most important issues affecting societies in social, economicand environmental terms.In the first part of the study, the development process, definition, importance and value ofthe concept of sustainability were investigated. Under the title of the importance and valueof sustainability, the boundaries of the world and environmental problems, renewableenergy, recycling and social inclusion were examined. Sustainability and Environmentaleducation issues in the world and in Turkey are mentioned. The importance of environmental education to create a sustainable society, the relationship between childrenand the environment, are examined under the titles of ecological literacy.In the second part, a target audience was determined in order to understand children'sperspectives and to develop a healthier communication language with children whileconstructing stories, and the developmental characteristics of children in this age groupwere examined in detail. Under the title of storytelling in children's literature, research hasbeen conducted on how the main elements such as subject, character creation, plot,language and expression; message (main idea) should be in picture children's books. Sincechildren aged 4-6 are in pre-school period, certain elements such as character development,typography, colour and techniques used, page design are discussed, considering thatstorytelling in children's books is important in terms of illustration and creating a visuallanguage as well as literary. In the next chapter, the subjects that can be considered withinthe scope of ecological footprint in children's books are researched. These can increasechildren's awareness of sustainability; it consists of topics related to carbon footprint, waterfootprint, food consumption, renewable energy, recycling and reuse of objects.In the third part of the study, a research was conducted on the evaluation criteria inchildren's books and accordingly, the books published by different publishers on theconcept of sustainability were examined. Selected books; The topics covered are discussedin terms of literary and visual expression language in line with the theoretical studies donein the previous chapters.In the fourth and last part, choosing renewable energy created a story and recycling topicswithin the scope of sustainability and the book application `Ece's Balloon Journey` wasdesigned. The stages of storytelling, illustration and the formation of the book as a wholeare examined.Key Words: Illustration, Children, Illustrated Children's Books, Graphic Design,Sustainability, Environment, An Environmental Education.