Altıparmak Mehmed Efendi'nin Nüzhet-i Cihân ve Nâdire-i Zamân (Nigâristân) tercümesi (İnceleme - tenkitli metin)

Abstract

Nüzhet-i Cihân ve Nâdire-i Zamân (Nigâristân) Tercümesi'ni konu edinen bu tez, eserin tenkitli neşrini ve incelemesini yapacaktır. Eser XVI. yüzyılda Nigâristân adıyla yazılan Farsça İslam Tarihi'nin Türkçeye bilinen tek tercümesidir. Eser sahibi devrin tanınmış âlimlerinden Altıparmak Mehmed Efendi'dir. Kaynaklarda kendisinden Üskübî ve Çıkrıkçızâde diye de bahsedilen Mehmed Efendi daha ziyade Altıparmak lakabıyla tanınmıştır. Çok yönlülüğü ile öne çıkan mütercimin şairliğinin ulaşılabilen en önemli örnekleri eserin içerisinde yer almaktadır. Birinci bölümde Altıparmak Mehmed Efendi'nin hayatı, eserleri hakkında bilgi verilmiştir. İkinci bölümde tercümenin nesir kısmına dair muhteva incelemesi yapılmıştır. Sonrasında eserdeki Türkçe şiirler incelenmiş ve Farsça şiirler ayrı bir başlıkta gösterilmiştir. Üçüncü bölümde nüsha incelemeleri yapılmıştır. Ardından metin tesisinde izlenen usul açıklanmış ve hemen akabinde eserin tenkitli neşrine yer verilmiştir.

This thesis which studies Nigâristân's translation (which is called Nüzhet-i Cihân ve Nâdire-i Zamân) will analyze and critically edit the book. The study is the only known Turkish translation of the Persian Islamic history written in 16th century under the title of `Nigâristân.` The translator is the great scholar of his time Altıparmak Mehmed Efendi. Mehmed Efendi who is mentioned as `Üskübî` and `Çıkrıkçızâde` in the sources adopts `Altıparmak` epithet. The thesis contains the most important samples of the translator's poetry who is also prominent in his versatility. The first chapter informs us about the life and studies of Altıparmak Mehmed Efendi. The second chapter analyses the prosaic content of the translation. While presenting poems in Persian under a separate title, the second chapter also examines the poems in Turkish. Third chapter analyzes the copies in hand for the editing. Then it gives information on the method of editing the text and contains the critical edition itself.