Erzurumlu İbrahim Hakkı'nın Mecmûatü'l-meânî isimli eserinin Türkçe kısımları (İnceleme ve metin)

Abstract

Tez konumuz 1703-1780 yılları arasında yaşamış, mutasavvıf, âlim ve şâir bir zât olan Erzurumlu İbrahim Hakkı'nın Mecmûatü'l-Meânî isimli eserinin Türkçe kısımlarıdır. Beş tanesini ana eser, on tanesini ise evlat eser olarak tanımladığı toplam on beş eseri bulunan İbrahim Hakkı'nın 1765'te Türkçe, Arapça ve Farsça olmak üzere üç dilde oluşturduğu Mecmûatu'l Meânî hem nazım hem nesir kısımlar içermektedir. Eserde, `Teslîm ve Rızâ`, `Vahdetnâme`, `Fakrnâme`, `Rızanâme`, `Sabırnâme` gibi bir çok bölüm bulunmaktadır. 530 sayfadan oluşan ve son kısmında hatime bölümü bulunan Mecmûatü'l-Meânî, İbrahim Hakkı'nın 4 evlat eserine kaynaklık etmiştir ki bunlar `Tuhfetu'l-Kirâm`, `Nuhbetu'l-Kelâm`, `Sefîne-i Nûh` ve `Definetu'r-Rûh` isimli eserlerdir. Arkeoloji Müzesindeki el yazması nüshadan latinizesini yaptığımız Mecmûatü'l-Meânî'nin Türkçe kısımlarında Mevlâ'ya yönelmek, Hakk'a varmak, yaratana tevekkül etmek, sabreylemek, işleri Allah'a havâle etmek, mütevazi olmak, teslîmiyet göstermek, benliği terk etmek, Hakk'tan gelene râzı olmak, sükût etmek şeklindeki çeşitli konulardan bahsedilmektedir.Beş bölümü bulunan çalışmamızın birinci bölümünü; araştırmanın konusu, amacı, önemi ve yöntemine dâir açıklamalar oluşturmaktadır. Çalışmamızın ikinci bölümünde İbrahim Hakkı'nın hayatı, eserleri, tasavvufî şahsiyeti hakkında bilgiler bulunmaktadır. Üçüncü bölümünde Mecmûatü'l-Meânî'deki Türkçe kısımlara dâir bilgiler ve işlenen konulara dâir incelemeler yer almaktadır. Dördüncü bölümünü latinizeye ve beşinci bölümünü sadeleştirmeye ayırdığımız çalışmamızın sonunda ise bir lügatçe bölümü bulunmaktadır. Anahtar Kelimeler: İbrahim Hakkı, Mecmûatü'l-Meânî, Tasavvuf.

Our thesis topic is the Turkish parts of Erzurumlu İbrahim Hakkı's work named Mecmûatü'l-Meânî. He was a Sufi, scholar, and poet and lived between 1703 and 1780. İbrahim Hakkı, who has fifteen works in total, composed Mecmûatu'l-Meânî in three languages, Turkish, Arabic, and Persian in 1765. It contains both verse and prose parts. There are many sections in the work such as `Teslim ve Rıza`, `Vahdetname`, `Fakrname`, `Rızaname` and `Sabırname`. Mecmûatu'l-Meânî consists of 530 pages and has an ending section at the end. This work is the source of İbrahim Hakkı's 4 other sub-works, `Tuhfetu'l-Kiram`, `Nuhbetu'l-Kelam`, `Sefîne-i Nuh` and `Definetu'r-Ruh`.In the Turkish parts of the Mecmûatu'l-Meânî, translated to Latin alphabet from the manuscript in the Archeology Museum, there are various subjects touching on the concepts of `to turn to God, to get close to God, to submit to the creator, to show patience, to refer things to God, to be humble, to surrender, to abandon the self, to give consent to those that come from God, to be quiet`.The first part of our five chapter work composed the explanation of subject, purpose, importance and methods of the study. In the second part, there is some information about Ibrahim Hakkı's life, his works, and his Sufi personality. The third part contains the analysis of information on Turkish sections in Mecmûatu'l-Meânî and covered topics. In our study we devote the fourth part to latinize and the fifth part to simplification, and also there is a dictionary section at the end.Key Words: Ibrahim Hakkı, Mecmûatu'l-Meânî, Sufism.