Deylemî'nin Tasdîku'l-Meârif adlı eserinin tahkik ve değerlendirilmesi

Abstract

Bu çalışma hicrî altıncı asırda yaşamış olan Muhammed b. Abdulmelik ed-Deylemî'nin (m.1193/ h. 589) `Tasdîku'l-Meârif fî Ba'zi Âyâti'l-Kur'ân` isimli tefsirinin tahkik ve değerlendirmesini konu edinmektedir. İlgili tefsirin Deylemî'ye ait olduğu konusunda bütün kaynaklar ittifak halindedir. Ancak eserin ismi konusunda ihtilaf bulunmaktadır. Eserin ismi bazı nüshalarda `Tasdîku'l-Meârif` şeklinde bazı nüshalarda ise `Tefsiru Deylemî` şeklinde bulunmaktadır. Kendisi de bir sufî olan Deylemî mezkûr tefsirinde âyetlerin zahir anlamlarının yanında işârî anlamlarını da ortaya koymaktadır. Bu yönüyle tefsiri işârî sûfî tefsir kategorisinde değerlendirilmektedir. Zira eserine yazdığı mukaddimesinde bu tefsiri sûfîlere Kur'ân'ı anlamada bir rehber olması için kaleme aldığını belirtmektedir. Bu minvalde o, bütün âyetleri değil özellikle de işârî yoruma müsait olan âyetlerin tefsirini yapmaktadır. Bu tahkikten önce söz konusu tefsirin iki farklı tahkiki yapılmıştır. Ancak bu tahkikler ihtiyacı tam karşılamadığı için eserin yeniden tahkik edilmesi gerekli görülmüştür. Çalışmada Deylemî'nin hayatı ve eserleri hakkında kısa bilgi verilmiş, tefsirindeki yöntemi ve görüşleri ele alınmıştır. Son olarak ise eserin tahkikli metnine yer verilmiştir.Anahtar Kelimeler: Deylemî, Tasdîku'l-Meârîf, Tefsir, İşârî tefsir, tahkik

In this study, Mohammad b. Abdulmelik ed-Deylemî who lived in the Hijri 6th century, investigation and analysis of the commentary named `Tasdiku'l-Mearif fî Ba'zi Ayati'l-Kur'ân` Deylemî himself. All resources are in agreement about the fact that this work belongs to Daylami. There is only a controversy about the name of this work. In some copy's the name appears as `Tasdiku'l-Mearif` and in some copy's as `Tefsiru Daylami`. Who is also a Sufi, reveals the Zahir meanings of verses in these tafsir along with their Ishari meanings. In this respect, his tafsir is evaluated in the Ishari tafsir category. Because, in his holiness, he states that he wrote this commentary for the Sufis to be a guide in understanding the Qur'an. Thus he has been commenting on verses which are not suitable for all verses, especially sufi interpretation.Before this investigation there exists two investigation about this Tafsir. However because these investigations did not satisfied the need it has been necessary to do a new investigation.This thesis consists of an introduction and three parts. According to this, the plan of the thesis, the difficulties encountered in the thesis and the evaluation of the literature are discussed. Then, in the first chapter, it is devoted to Deylemî's life and works. In the second chapter, the method and opinions of Deylemî in his commentaries are discussed under the related headings. In the third and last chapter, Tasdiku'l-Meârif was introduced and the method followed in the investigation was revealed. Finally, the research text of the work is included.Key Words: Deylemî, Tasdiku'l-Mearif, Tafsir, Tafsir of İshari