Tek parti döneminde Van (1923-1950)

Abstract

Bu çalışmanın amacı, Cumhuriyet Halk Partisi`nin (CHP) iktidarında geçen ve Tek Parti Dönemi olarak adlandırılan 1923-1950 yılları aralığındaki Van kentinin siyasi, sosyal, fiziki, kültürel ve ekonomik yapısını ortaya koymaktadır. Van ve civar bölgesindeki siyasal hayat, mebus genel seçimleri, CHP ve Van siyasi tarihinin diğer bir önemli partisi olan Demokrat Parti`nin (DP) Van`daki teşkilatlanması ele alınmıştır. Tüm bölgedeki etkisi dolayısıyla, 13 Şubat 1925`te Diyarbakır'da başlayan Şeyh Sait Ayaklanması ve Van`daki yansımalarına temas edilmiştir. 1927 yılında Diyarbakır merkezli kurulan Birinci Umum Müfettişliğin Van`daki askeri, siyasi, sosyal, iktisadi ve kültürel faaliyetleri tahlil edilmiştir. 1927-1950 seneleri arasında yapılan beş genel nüfus sayımı referans alınarak, Van nüfusunun demografik yapısı etraflıca irdelenmiştir. Tek Parti Dönemi`ndeki iskân ve zorunlu göç politikaları uyarınca Van`daki demografik müdahaleler analiz edilmiştir. Bu analiz yapılırken, Van`dan Batı ve Karadeniz kentlerine yapılan nakiller ile bu bölgelerden Van`a gerçekleştirilen göçmen iskânı mütalaa edilmiştir. Tüm bu atmosfer içerisinde, Van`daki eğitim ve kültür hayatının nasıl şekillendiği ve geliştiği üzerinde de durulmuştur. Tek Parti Dönemi hükümetlerinin Van`a yönelik eğitim politikaları esas alınarak ilk, orta ve mesleki eğitim ele alınmıştır. Van için birer önemli oluşum olan Türk Ocağı, Van Halkevi`nin Halkodalarının faaliyetleri ve çalışmalarına ışık tutulmuştur. Van coğrafyasının bir karakteristiği olarak ulaşım, bayındırlık ve iktisadi faaliyetlere de yer verilmiştir.

This study aims to explore political, social, cultural, and economic characteristics and the physical layout of Van province in the Republican People`s Party, which remained as the sole governing political power in Turkish politics between 1923-1950. The political life in Van, the parliamentary elections, the Republican People`s Party, and the organization of the Democrat Party, another party in Van`s political history, were discussed in detail. Due to its massive impact on the whole region, emphasis was put on the revolt of Sheikh Sait; a wide-reaching uprising broke out in Diyarbakir on 13 February 1925 and the ensuing effects of the rebellion on the city. In addition, a discussion was carried on the military, political, social, economic activities and the works regarding the public wealth of the Van by the First General Inspectorship, founded in 1927 in Diyarbakir. Based on the data of the five general censuses of the population between 1927-1950, the demographic structure of Van`s population has been thoroughly examined. While performing such analysis, the direct involvement of the single-party government in the demographic affairs in the city, the population exchange between Western, Black Sea regions, and Van has been deliberated accordingly. Within all this atmosphere, attention has been attracted to the evolvement of education and cultural life. Based on the educational policies developed by the single-party governments for Van city, primary and secondary education has been discussed. As an essential organization for Van, we offered an insight into the works and activities of the Van Branch of Turkish Ocak and Van People`s House. As a characteristic of the Van geography, transportation, public works, and economic activities have also been covered.