Fen bilgisi öğretmen eğitimi programının özel yetenekliler için bireyselleştirilmiş öğretim uygulama yeterliği kazandırma açısından incelenmesi

Abstract

Bu çalışma, araştırmacının hem örgün eğitim kurumlarında hem de özel yeteneklilere yönelik destek eğitim kurumlarında (Bilim ve Sanat Merkezi) Fen Bilgisi öğretmenliği deneyimine bağlı olarak topladığı alan verilerine dayanmaktadır. Fen Bilgisi Öğretmeni yetiştirmede kullanılan Öğretim Programı ile yetiştirilen öğretmenlerin, özel eğitime gereksinim duyan öğrencilerin ihtiyacını karşılayabilecek bir eğitim planını oluşturmada, içeriğini geliştirmede ve uygulamada gereken donanımı kazandırmada yeterli olup olmadıklarının tespiti üzerine geliştirilmiş hipotezin sorgulanması ekseninde yürütülmüştür. Mevcut problemin çözümüne ilişkin, bir özel yetenekliler öğretmeni olarak içeriden ve bir eğitim bilimleri araştırmacısı olarak da dışarıdan bir perspektif sunarak eğitim bilimleri literatürüne katkı sağlamayı amaçlamaktadır. Araştırma, mevcut durumu açıklamak üzere doküman analizinin veri toplama yöntemi olarak kullanıldığı nitel bir çalışmadır.Döküman incelemesi ile elde edilen veriler, betimsel analiz yöntemi ile analiz edilmiştir.Araştırma sonunda ülkemizde, Eğitim Fakültelerinde yetiştirilen, Fen Bilgisi öğretmenleri, mevcut öğretim programı çerçevesinde, özel eğitime gereksinim duyan öğrencilere ilişkin yeterli bir eğitim içeriği ile yetiştirilemediği, dolayısıyla; mesleğe başladıklarında, özel gereksinimli öğrencileri tespit edebilecek bunun yanında etkili bir eğitim stratejisi, planlama ve içerik geliştirebilecek ve uygulayabilecek donanımı kazanamadığı sonucuna varılmıştır. Çalışmadan elde edilen sonuçlar dikkate alındığında, öğretmen adaylarının en az sekiz hafta BİLSEMlerde staj yapmaları önerilmektedir. Özel yetenekli birey, zeka, yaratıcılık, sanat, liderlik kapasitesi, motivasyon veya özel akademik alanlarda yaşıtlarına göre yüksek düzeyde performans gösteren bireyleri tanımlar. Özel Yetenekli Bireyler Strateji ve Uygulama Planında yer alan özel yetenek kavramı, genel zihinsel yetenek, özel akademik yetenek, dil, matematik, fen bilimleri, sosyal bilimleri, liderlik, yaratıcılık, görsel ve işitsel sanatlar ve psiko-motor becerileri kapsamaktadır. Özel yetenekli bireylerin, ülke genelinde yaygınlaştırılabilecek olan çeşitli eğitim modelleri ve tanılama modelleri yardımıyla eğitim ve istihdamında sürdürülebilir devlet politikaları meydana getirmek için gerekli mevzuat düzenlemeleri yapmak ve sorumlu kurumlar aracılığı ile kurumsal ve toplumsal farkındalık sağlayarak özel yetenekli bireylerin yetenekleri doğrultusunda eğitim sağlamak temel amaçları ile bir strateji ve uygulama planı oluşturulmuştur. Bu kapsamda yapılan çalışmalardan biri de özel yetenekli bireylerin eğitim düzeylerine göre, BİLSEM uygulamaları, kaynaştırma uygulamaları, okul içi ve okul dışı zenginleştirme, destek eğitim programları, yetenek atölyeleri, destek eğitim odaları, eğitim bölgeleri yetenek grupları, uzaktan eğitim, mentorlük (danışmanlık) desteği gibi çeşitli eğitim modelleri uygulamaktır. Bu eğitim modelleri uygulanırken, önemle üzerinde durulması gereken yönetim stratejileri farklılaştırma, zenginleştirme ve hızlandırma uygulama süreçleridir.Farklılaştırma, özel yetenekli bireylerin eğitiminde merkezi bir konuma sahiptir. Ders içeriğinin, etkinliklerin, projelerin, uygulanan test ve ölçeklerin, ölçme araçlarının, öğrenme ortamının, öğrencinin akademik, duyuşsal ve/veya öğrenme ihtiyaçlarına göre değiştirilmesi veya düzenlenmesidir. Zenginleştirme, öğrencilerin ilgi alanlarına yönelik, Uüst düzey içerik, süreç ve ürünleri bütünleştiren, kapsamlı ve disiplinler arası bir içeriğe sahipe, etkili, bağımsız ve kendi kendine öğrenmeyi destekleyen, Müfredatın ve öğretimin bireyselleştirilmesini ve farklılaştırılmasını gerektiren, problem çözme becerisini ve yaratıcılığı geliştiren, Ürün geliştirmede profesyonel uygulamalarda kullanılan araçların kullanımını gerektiren tüm etkinlikleri kapsayan bir eğitim uygulamasıdır. Hızlandırma ise öğrencinin, uygulanan müfredat programını normalden daha kısa sürede tamamlamasını ifade eder. Öğrencinin, hazır bulunuşluk ve motivasyon düzeyine uygun düzey ve karmaşıklıkta bir müfredata göre eğitim almasını sağlaması açısından özel yetenekli öğrencilerin eğitiminde uygun bir eğitimsel planlamadır.Özel yeteneklilerin özellikleri, bireysel farklılıkları, bu farklılıkların keşfedilmesi ve var olan potansiyellerinin geliştirilerek en ileri düzeyde kullanılmasına yönelik teknikler, özel yetenekli bireyin sınıfta fark edilmesi, tanılanması, sınıf içinde eğitim uygulamaları, sınıf dışı ve okul harici çözüm önerileri; destek eğitim odalarının amacı, donanımı, kullanım şekilleri, eğitim uygulamalarında taksonomi, yönetim stratejileri (Farklılaştırma, zenginleştirme, hızlandırma, gruplama v.s.) öğrenme sitilleri, yaratıcılık, yenilikçilik, liderlik, düşünme becerileri ve problem çözme yöntem ve teknikleri, özel yetenekli bireylerin ailelerine yönelik eğitim desteği gibi konu başlıklarını içeren eğitim uygulamaları, özel yetenekliler eğitim hizmetlerinin verimliliğinin artırılması için kaçınılmaz gerekliliklerdir. Özel yetenekli öğrencilerin devam ettiği okullarda ve eğitim desteği aldığı kurumlarda görevli öğretmenlerin, bilinçlendirilmesi ve sürekli yenilenen eğitim yaklaşımları ile desteklenmeleri esastır. Özel yetenekli bireylerin bilişsel, duyuşsal, sosyal ve psiko-motor alanlardaki ihtiyaçlarının karşılanmasında rol alacak öğretmene sözü edilen gerekliliklerde rehberlik etmesi öngörülen hizmet içi eğitim, seminer vb. uygulamalar yarar sağlasa da özel yetenekli bireylerin eğitim stratejisinde ihtiyaç duyulan konulardaki öğretmen eğitimine, eğitim fakülteleri öğretim programında da yer verilmesi stratejiyi ve eğitimin verimliliğini destekleyecektir.Bu çalışmanın temel amacı, Eğitim Fakülteleri, Fen Bilgisi öğretimi alnında yetiştirilen öğretmenlerin tabi tutulduğu öğretim programının, özel eğitime ihtiyaç duyacak öğrencilerin yukarıda sözü edilen gereksinimlerine cevap verecek eğitim stratejilerini ve uygulamalarını geliştirmeleri, yönetmeleri ve böylece eğitimin verimliliğini sağlamadaki yeterliliklerinin artırılması açısından gereken yeniden düzenlemelerle söz konusu öğretim programına katkı sağlayabilecek veriler sunabilmektir.

This study was carried out on the axis of questioning the hypothesis developed on the determination of a problem based on the field data collected by the researcher based on the experience of science teaching both in formal education institutions and in support education institutions for special talents. The aim of the study was to contribute to the educational sciences literature by presenting an internal perspective as a gifted teacher and an external perspective as an educational sciences researcher regarding the solution of the current problem. The research was a qualitative study in which document analysis was used as a data collection method to explain the current situation. The data obtained through document analysis was analyzed by descriptive analysis method. Cannot be trained with an adequate educational content for the students in need, therefore; It was concluded that when they started their profession, they did not gain the equipment to identify students with special needs, as well as to develop and implement an effective educational strategy, planning and content. Considering the results obtained from the study, it is recommended that teacher candidates do internship at BİLSEMs for at least eight weeks.Özel yetenekli birey, zeka, yaratıcılık, sanat, liderlik kapasitesi, motivasyon veya özel akademik alanlarda yaşıtlarına göre yüksek düzeyde performans gösteren bireyleri tanımlar. Özel Yetenekli Bireyler Strateji ve Uygulama Planında yer alan özel yetenek kavramı, genel zihinsel yetenek, özel akademik yetenek, dil, matematik, fen bilimleri, sosyal bilimleri, liderlik, yaratıcılık, görsel ve işitsel sanatlar ve psiko-motor becerileri kapsamaktadır. Özel yetenekli bireylerin, ülke genelinde yaygınlaştırılabilecek olan çeşitli eğitim modelleri ve tanılama modelleri yardımıyla eğitim ve istihdamında sürdürülebilir devlet politikaları meydana getirmek için gerekli mevzuat düzenlemeleri yapmak ve sorumlu kurumlar aracılığı ile kurumsal ve toplumsal farkındalık sağlayarak özel yetenekli bireylerin yetenekleri doğrultusunda eğitim sağlamak temel amaçları ile bir strateji ve uygulama planı oluşturulmuştur. Bu kapsamda yapılan çalışmalardan biri de özel yetenekli bireylerin eğitim düzeylerine göre, BİLSEM uygulamaları, kaynaştırma uygulamaları, okul içi ve okul dışı zenginleştirme, destek eğitim programları, yetenek atölyeleri, destek eğitim odaları, eğitim bölgeleri yetenek grupları, uzaktan eğitim, mentorlük (danışmanlık) desteği gibi çeşitli eğitim modelleri uygulamaktır. Bu eğitim modelleri uygulanırken, önemle üzerinde durulması gereken yönetim stratejileri farklılaştırma, zenginleştirme ve hızlandırma uygulama süreçleridir.Farklılaştırma, özel yetenekli bireylerin eğitiminde merkezi bir konuma sahiptir. Ders içeriğinin, etkinliklerin, projelerin, uygulanan test ve ölçeklerin, ölçme araçlarının, öğrenme ortamının, öğrencinin akademik, duyuşsal ve/veya öğrenme ihtiyaçlarına göre değiştirilmesi veya düzenlenmesidir. Zenginleştirme, öğrencilerin ilgi alanlarına yönelik, Uüst düzey içerik, süreç ve ürünleri bütünleştiren, kapsamlı ve disiplinler arası bir içeriğe sahipe, etkili, bağımsız ve kendi kendine öğrenmeyi destekleyen, Müfredatın ve öğretimin bireyselleştirilmesini ve farklılaştırılmasını gerektiren, problem çözme becerisini ve yaratıcılığı geliştiren, Ürün geliştirmede profesyonel uygulamalarda kullanılan araçların kullanımını gerektiren tüm etkinlikleri kapsayan bir eğitim uygulamasıdır. Hızlandırma ise öğrencinin, uygulanan müfredat programını normalden daha kısa sürede tamamlamasını ifade eder. Öğrencinin, hazır bulunuşluk ve motivasyon düzeyine uygun düzey ve karmaşıklıkta bir müfredata göre eğitim almasını sağlaması açısından özel yetenekli öğrencilerin eğitiminde uygun bir eğitimsel planlamadır.Özel yeteneklilerin özellikleri, bireysel farklılıkları, bu farklılıkların keşfedilmesi ve var olan potansiyellerinin geliştirilerek en ileri düzeyde kullanılmasına yönelik teknikler, özel yetenekli bireyin sınıfta fark edilmesi, tanılanması, sınıf içinde eğitim uygulamaları, sınıf dışı ve okul harici çözüm önerileri; destek eğitim odalarının amacı, donanımı, kullanım şekilleri, eğitim uygulamalarında taksonomi, yönetim stratejileri (Farklılaştırma, zenginleştirme, hızlandırma, gruplama v.s.) öğrenme sitilleri, yaratıcılık, yenilikçilik, liderlik, düşünme becerileri ve problem çözme yöntem ve teknikleri, özel yetenekli bireylerin ailelerine yönelik eğitim desteği gibi konu başlıklarını içeren eğitim uygulamaları, özel yetenekliler eğitim hizmetlerinin verimliliğinin artırılması için kaçınılmaz gerekliliklerdir. Özel yetenekli öğrencilerin devam ettiği okullarda ve eğitim desteği aldığı kurumlarda görevli öğretmenlerin, bilinçlendirilmesi ve sürekli yenilenen eğitim yaklaşımları ile desteklenmeleri esastır. Özel yetenekli bireylerin bilişsel, duyuşsal, sosyal ve psiko-motor alanlardaki ihtiyaçlarının karşılanmasında rol alacak öğretmene sözü edilen gerekliliklerde rehberlik etmesi öngörülen hizmet içi eğitim, seminer vb. uygulamalar yarar sağlasa da özel yetenekli bireylerin eğitim stratejisinde ihtiyaç duyulan konulardaki öğretmen eğitimine, eğitim fakülteleri öğretim programında da yer verilmesi stratejiyi ve eğitimin verimliliğini destekleyecektir.Bu çalışmanın temel amacı, Eğitim Fakülteleri, Fen Bilgisi öğretimi alnında yetiştirilen öğretmenlerin tabi tutulduğu öğretim programının, özel eğitime ihtiyaç duyacak öğrencilerin yukarıda sözü edilen gereksinimlerine cevap verecek eğitim stratejilerini ve uygulamalarını geliştirmeleri, yönetmeleri ve böylece eğitimin verimliliğini sağlamadaki yeterliliklerinin artırılması açısından gereken yeniden düzenlemelerle söz konusu öğretim programına katkı sağlayabilecek veriler sunabilmektir.