Daskyleion metal silah ve teçhizatlar: İşlev, üretim ve süreçsel farklılaşma

Abstract

Daskyleion metal buluntuları arasında sayıca en büyük grubu metal silahlar ve teçhizatlar oluşturmaktadır. Kentte ele geçen silahlar ok, mızrak, arbalet ve ballista uçlarından, sapan mermilerinden, topuzlardan, bıçaklardan ve hançerden ibarettir. Bunlar arasında da en fazla ok uçları ele geçmiştir. Silahlar demir, kurşun ve bakır alaşımlarından üretilmişlerdir. Kullanılan madenin türü ya da bileşiği ile silahın işlevi ve üretim tekniği arasında bir paralellik olduğu anlaşılmaktadır. Silahın ne tür bir amaca hizmet ettiğine ve hangi formda (kovanlı ya da saplamalı gibi) ve nasıl üretileceğine (döküm, döverek şekillendirme) göre kullanılacak madenin türü değişmektedir. Demir Çağı'nın sonlarında, demirden silah üretiminin yaygınlaşması hatta demiri döverek yüksek karbon içerikli, tunca göre daha sağlam çelik silahların üretilmeye başlanması ile Çağ'ın başlarında yaygın olan bakır alaşımlı üretimlerin yerini demirin aldığı anlaşılmaktadır. Silahlar, savaşmak amacıyla kullanıldıkları gibi, av avlamak için, adak olarak ve mezarlara ölü hediyesi olarak bırakılmak için de kullanılmışlardır. Daskyleion buluntusu silah ve teçhizatları için her üç kullanımda geçerlidir. Kentte en erken tarihli buluntu, MÖ 7. yüzyılın sonlarına tarihlenen dikdörtgen formlu zırh pullarıdır. Bu savunma teçhizatı, adak amacıyla üretilmiş ve bir adak çukuruna sunu olarak bırakılmıştır. En geç tarihli silahlar ve teçhizatlar ise, Orta Çağ'a ait ok, mızrak ucu ve zırh pullarıdır.Daskyleion'da 30 yılı aşkın süredir gerçekleştirilen kazı çalışmaları, önemli kontekstlerin açığa çıkarılmasını ve belgelenmesini sağlamıştır. Hem yerleşmede hem de mezarlarda açığa çıkan bu kontekstler, birkaç yüzyıl formları değişmeden kullanılan silah ve teçhizatların, kentte kullanıldıkları tarihe ışık tutmaktadır. Bu kontekstlerin başında Daskyleion T6 Tümülüsü gelmektedir. Bu mezarda 93 adet ok ucu ve okların içine konulduğu bir gorythosa ait tunç bir parça ele geçmiştir. Mezarda ele geçen seramiklerle, bu ok uçları MÖ 470-420 yılları arasına tarihlenmektedir. Aynı zamanda burada ele geçen ok uçları, yerleşmede bulunan aynı ok ucu tiplerinin kentte kullanım tarihleri hakkında bilgi verir. T6 Tümülüsü ve yerleşmede ele geçen ok uçları arasında en yaygın kullanılan formlar, zırh delme özelliğine (3.2.2.1.2.1) sahip üç kanatlı Tip a ve b'den oluşmaktadır. Bu ok uçlarının bir kısmı MÖ erken 4. yüzyıl tahribi ile ilişkilendirilen yanık tabakalarda ele geçmiştir. Ancak Daskyleion buluntusu silahları savaşla ilişkilendiren en önemli kanıt, ok uçlarının namlu ve kanat kısımlarında tespit edilen çarpma ve delme kaynaklı deformasyonlardır.Silah çeşitliliğinin fazla olması, kentin Geç Tunç Çağı'ndan Orta Çağ içlerine kadar kesintisiz olarak iskan edilmesi ile ilişkilidir. Burada silah çeşitliliğinin fazla olmasının yanı sıra en yoğun silah buluntu grubu ok uçlarıdır. Daskyleion'da ele geçen ok uçları arasında en yaygın formlar, diğer merkezlerdeki buluntulara parallel olarak MÖ 5. ve 4. yüzyıllarda literatürde `İskit tipi` ya da `Pers tipi` olarak adlandırılan bakır alaşımlı kovanlı iki ya da üç kanatlı örneklerdir. Kentte Hellenistik Dönem ile birlikte kurşundan yapılmış sapan mermileri, Orta Çağ ile birlikte ise kompozit yaylardan gelişen füze mantığında ballista gibi daha karmaşık silahlar kullanılmıştır. Kentte, sapan mermilerinin ele geçmesi, genellikle okçu birliklerle birlikte görülen sapancıların olduğuna ve Hellenistik Dönem içlerinde burada bir ordunun varlığına işaret etmektedir. Orta Çağ'a tarihlenen balık pulu formlu zırh pulları, bu dönemde kentte zırhlı komutanların olduğunu göstermektedir.Daskyleion buluntusu bakır alaşımlı ok uçları üzerinde gerçekleştirilen arkeometalurjik çalışma, okların deri veya zırha nüfuz etme kabiliyetlerini arttırmak ve ok uçlarını kalıpta seri olarak üretmek için bilinçli olarak alaşıma kurşun katıldığını göstermektedir. Ok uçlarında kurşunun kullanılması, bu madenin ergime derecesi düşük olduğu için okların seri üretimini kolaylaştıracaktır. Aynı zamanda kurşun kullanılarak hurda metalden üretilmiş ok uçlarında oksit inklüzyonlar hapsedildiği için okun darbe direnci de düşmeyecektir. Böylece ok uçları işlevlerini yitirdikten sonra toplanarak hurda metalden birden fazla kez yeniden ve delici özelliklerini kaybetmeden üretilebilecektir. Daskyleion buluntusu EDS analizleri yapılan ok ucu örneklerinde tespit edilen gümüşün (Ag), arseniğin (As), kükürtün (S) ve fosforun (P) Daskyleion'a yakın olan ve İlk Çağ'da da işletilmiş Balya'daki kurşun madeni ocaklarından gelmiş olabileceği söylenebilir.

Metal weapons and equipments comprise the largest group in number among the finds at Daskyleion. The weapons uncovered in the city are made up of arrowheads, spearhead and crossbow, ballista bolts, sling bullets, maces, knives and daggers. The majority of the finds are arrowheads. The weapons have been produced from iron, lead and copper alloy. The type or compound of the metal used appears to show parallelism to the function of the weapon and the production technique. The type of metal used varied according to what purpose the weapon would serve, its form (whether it had a socket or a tang) and how it would be produced (casting, hammering). Towards the end of the Iron Age, the production of weapons from iron became more widespread and in fact, iron was hammered to form steel weapons of high-carbon content that were even sturdier than bronze. Weapons were not only used in war but for hunting and as votive and burial offerings Daskyleion is valid for all three uses for weapons and equipments. The earliest finds were armor scales of rectangular form that are dated to late 7th century BC in Daskyleion. These kinds of votive offerings had been produced as gifts and left in a votive pit. The latest weapons and equipment are arrows, spearheads and armor scales from the Middle Ages.The excavations taking place in Daskyleion for more than 30 years now have resulted in the uncovering and documentation of many important context. The uncovered evidence found in both the settlement and the burials shed light on the history of how weapons and equipments were used in the city for centuries without any change in their form. Providing the main context of this is Daskyleion T6 Tumulus. This burial mound revealed 93 arrowheads and piece of gorythos, cases in which arrows were kept. The pottery also uncovered in the tumulus date these arrowheads to the years 470-420 BC. The arrowheads also provide information about the historical times in which the same types of arrowheads were used in the settlement. The forms most widely found among the arrowheads in the T6 Tumulus and the settlement are trilobate Types a and b that have the ability to pierce armor. Some of these arrowheads were uncovered in burnt layers associated with the devastation occurring in early 4th century BC. The most significant piece of evidence, however, associating the weapons found in Daskyleion with warfare is the deformations produced as a result of impact and puncture on the tip and blade parts of the arrowheads.The diversity in weapons is related to the fact that the ancient city was continuously inhabited over the centuries covering the Late Bronze Age up until the latter part of the Middle Ages. It was in this lengthy period of time that different cultures lived concurrently or successively in the ancient settlement. The chronological distribution of the diversity of weapons is parallel to that in other ancient cities. The literature points to the widespread use in the 5th and 4th centuries BC of copper alloy bilobate or trilobate arrowheads with sockets that have been named the `Scythian` or `Persian` type. Sling bullets made of lead began to appear with the advent of the Hellenistic Period, and in the Middle Ages, more complex weapons emerged, such as ballistae, or bolt-throwers, that relied on missile weapons and used composite torsion springs to launch projectiles. The discovery of sling bullets at the Daskyleion is evidence that there were slingers who did not venture out into war by themselves but accompanied the archers, indicating the presence of an army in the Hellenistic period. The fish-scale forms covering armor dating back to the Middle Ages show that there were armored commanders in the city at this time.The archeometallurgical studies that have been conducted on the copper alloy arrowheads uncovered in Daskyleion reveal that lead was purposefully added to the mixture to increase the penetrative properties of the arrowheads and to enable their serial casting. The use of lead in the arrowheads facilitated the mass production of arrows due to the low melting point of this element. When lead was used in this way in dirty scrap metal, which contains a large quantity of oxide, the impact resistance of the arrow would not decrease since no oxide inclusions could take place. Thus, the arrowheads could be collected after they had served their function and could be re-produced from the scrap metal without losing their penetrative qualities. As a result of the EDS analyses carried out on the arrowhead samples uncovered in Daskyleion, which showed the presence of silver, arsenic, sulphur and phosphorus, it can be inferred that the materials came from the lead mines of antiquity that were located at Balya, in close proximity to Daskyleion.