Klâsik Türk Edebiyatında çirkinin estetiği

Abstract

Türk edebiyatı tarihinde İslam medeniyeti dairesine dâhil olan Türklerin XI. yüzyıldan itibaren ürünlerini vermeye başlayıp XVIII. yüzyılın sonuna kadar güçlü bir şekilde sürdürdükleri dönem Klâsik Türk Edebiyatı olarak adlandırılmaktadır. Klâsik Türk Edebiyatı'nda eserler önceki edebî geleneğin yanında İslam sanatının kuralları dâhilinde üretilmiştir. Bu sanat anlayışına göre `mutlak güzellik` Tanrı'ya atfedilir. Bütün güzelliklerin kaynağı olan kusursuz Tanrı'nın güzelliği bilinen hiçbir güzellikle açıklanamaz. Dolayısıyla Tanrı'yla karşılaştırıldığında herkeste ve her şeyde kusur vardır. Kusur, yaratılmış olanlar için ontolojik bir gereklilikken sanat, kusurlu dünyaya ve içindekilere bakıp en güzel olanı en güzel şekilde anlatma işidir.Güzel değerinin sanatta ulaşılmak istenen hedef olması sebebiyle genel olarak estetik ve özel olarak Klâsik Türk Edebiyatı estetiği üzerine yürütülen çalışmalar büyük çoğunlukla güzelin incelenmesine yönelmiştir. Ancak estetik değerler arasında güzelin yanında çirkin ve çirkinle alakalı kötü, bayağı, aşağı, iğrenç, korkunç, komik vb. de yer alır. Bu çalışmada sanat dallarında ve Klâsik Türk Edebiyatında çok fazla araştırma konusu olmayan çirkin ve onunla alakalı negatif değerler incelenmiştir. Çalışmaya başlarken hazırlanan taslak planda yer alan başlıklar için temel tür ve şekillerde kaleme alınan Klâsik Türk Edebiyatı metinleri taranmış, çirkin kavramıyla ilgili unsurlar fişlenerek tasnif edilmiş ve ilgili başlıklar altında tespit edilmiştir. Bu bağlamda çirkinin Klâsik Türk Edebiyatında hemen bütün eserlerde güzel değerinin daha iyi ortaya konulabilmesi için kullanıldığıgörülmüştür. Ayrıca eserlerde negatif değerlerle ilgili yaklaşımlar Osmanlı toplumunun çirkin, kusurlu, kötü vb. olana yaklaşımı konusunda çıkarımlar yapılmasına imkân sağlamıştır. Bu sebeple çalışma Klâsik Türk Edebiyatında çirkinin ne seviyede ve nasıl estetize edildiğini göstermenin yanında `çirkinliğin kültürel tarihi` olma özelliğini de taşımaktadır.

In the history of Turkish literature, the period in which the Turks, who were included in the field of Islamic civilization, started to produce their products from the 11th century and continued strongly until the end of the 18th century, is called Classical Turkish Literature. In Classical Turkish Literature, works were produced within the rules of Islamic art as well as the previous literary tradition. According to this understanding of art, `absolute beauty` is attributed to God. The beauty of the flawless God, the source of all beauty, cannot be explained by any known beauty. Therefore, there is a flaw in everyone and everything compared to God. While imperfection is an ontological necessity for those who have been created, art is the work of looking at the imperfect world and its contents and expressing the most beautiful thing in the most beautiful way.Since the value of the beautiful is the goal that is desired to be achieved in art, studies on aesthetics in general and Classical Turkish Literature aesthetics in particular have mostly focused on the examination of the beautiful. However, among the aesthetic values, besides the beautiful, there are also the ugly, and similar adjectives such as vulgar, inferior, disgusting, terrible, funny, etc. In this study, ugly and related negative values, which are not the subject of much research in the branches of art and Classical Turkish Literature, were examined.Classical Turkish Literature texts, which were written in basic genres and shapes, were scanned for the titles in the draft plan prepared at the beginning of the study, the elements related to the concept of ugly were classified and identified under the relevant titles. In this context, it has been seen that ugly is used in almost all works in Classical Turkish Literature to beter reveal the value of beauty. In addition, the approaches related to negative values in the works made it possible to make inferences about the Ottoman society's approach to ugly, flawed, bad, etc. For this reason, the study has the feature of being a `cultural history of ugliness` as well as showing at what level and how the ugly is aestheticized in Classical Turkish Literature.