Resim sanatında gelenekselden kavramsal sanata `Aplike` (1960-)

Abstract

Geleneksel el sanatlarında doğan aplike; kumaş, deri, metal gibi çeşitli malzemelerle yüzeye tutturularak desen elde edilen bir birleştirme tekniğidir. Aplike tarihsel süreçte kullanım amacına göre çeşitlilik göstermekle birlikte, genellikle içinde bulunduğu toplumdaki kültürel izleri yansıtmaktadır. Postmodern dönemin sanat-zanaat ayrımını belirsizleştirmesiyle kökü geleneğe dayanan dokuma sanatları; sonrasındatekstil sanatı, iplik sanatı, lif sanatı olmak üzere çağdaş sanatta yer almıştır. Aplike, dikiş, kapitone gibi geleneksel teknikler de çağdaş sanatçıların işlerinde kullandıkları ifade araçlarına dönüşmüştür. Güncel sanatta bu çeşitliliği ve zenginliği birçok sanatçı,işlerinde sıklıkla kullanmaktadır. Sanatçı tarafından seçilen teknik ve malzemeler, yansıtılmak istenen düşüncenin hizmetinde araç olarak dil hâlini almaktadır. Kullanılan malzemelerde birer göstergeye işaret eden dil, kavramsal kolajın en belirgin özelliğidir. Bu açıdan incelendiğinde, aplikenin yapısını oluşturan ve düşüncenin aktarılmasına araç olan malzeme ya da teknik, yöntem ve stratejinin kendisinin bir düşünceye hizmet etmesi kaçınılmaz olur. Bu nedenle araştırmada, çağdaş sanatta yer alan kavramsal kolajın, önceden bir geleneksel teknik olan aplike ile bağını saptamak önem taşımaktadır. Özellikle günümüz sanatında sıkça kullanılan bu teknik, yöntem ve stratejileri ortaya çıkarma gerekliliği doğmaktadır. Tez çalışmasında yapılan araştırmada 1960'lı yıllardan günümüze feminist sanatçılar başta olmak üzere birçok sanatçı tarafından aplikenin çeşitli amaçlarla kullanıldığı görülmüştür. Bu doğrultuda aplike ve kavramsal kolajın Altan Gürman, Gülsün Karamustafa, Burhan Doğançay, Füsun Onur, Güneş Terkol, Nevin Engin, Ayfer Kalsın, Gözde İlkin, Damla Yalçın, Mehmet Aksoy, Ramazan Can, Ömer Ünsal, Rabia Demir ve Deniz Sağdıç'ın yapıtları üzerinden incelenerek güncel sanatta kullanılma amacı saptanmıştır. Dolayısıyla bu tez çalışması; gelenekselden aplike ve güncel sanattan kolajın strateji, yöntem ve tekniklerinin ilişkisini, mevcut çalışmalar ve araştırmacının sanat temelli (ABR) araştırma yöntemi kullanarak ürettiği işler aracılığıyla gösterecek olması bakımından özgündür. Araştırmada karma yöntem kullanılmıştır. Literatür taraması, söylem analizi, göstergebilim yöntemlerinin yanı sıra nitel araştırmanın görüşme tekniğinden faydalanılmıştır. Araştırmacı süreçte problem durumuna ilişkin sanat temelli (ABR) araştırma yöntemiyle uygulama da gerçekleştirmiştir.

Applique that borned in traditional handicrafts are a joining technique in which patterns are obtained by attaching to the surface with various materials such as fabric, leather and metal. Although the applique varies according to the purpose of use in the historical process, it generally reflects the cultural traces of the society in which it is located. Weaving arts, rooted in tradition, as the postmodern era obscures the distinction between art and craft took part in contemporary art such as textile art, yarn art, fiber art afterwards. Traditional techniques such as appliqué, sewing and quilting have also turned into expression tools used by contemporary artists in their works. Many artists often use this diversity and richness in their works in contemporary art. The techniques and materials chosen by the artist become language as a tool in the service of the thought to be reflected. The language that points to a sign in the materials used is the most distinctive feature of the conceptual collage. When it examined from this perspective, it is inevitable that the material or technique, method and strategy that constitute the structure of the appliqué and are the means of conveying the idea itself serve a thought. For this reason, it is important in the research to determine the connection between the conceptual collage in contemporary art and applique, which was a traditional technique. It is necessary to reveal these techniques, methods and strategies that are frequently used in today's art. In the research conducted in the thesis study, it has been seen that the appliqué has been used for various purposes by many artists, especially feminist artists, from the 1960s to the present. In this direction, the applique and conceptual collage the purpose of using it in contemporary art has been determined by examining the works of Altan Gurman, Gülsün Karamustafa, Burhan Dogancay, Fusun Onur, Gunes Terkol, Nevin Engin, Ayfer Kalsın, Gözde Ilkin, Damla Yalçın, Mehmet Aksoy, Ramazan Can, Ömer Ünsal, Rabia Demir and Deniz Sağdıç. Therefore, this thesis is unique in that it will show the relationship between the strategies, methods and techniques of traditional to appliqué and contemporary art collage, through existing studies and the works produced by the researcher using the art-based (ABR) research method. Mixed method was used in the research. The interview technique of qualitative research in addition to literature review, discourse analysis, semiotics methods was used. The researcher uses the art-based (ABR) research method on the problem situation in the process.