İki savaş arasında Osmanlı idaresinde Bosna eyaleti (1739-1768)

Abstract

Bu çalışma dört asrı aşkın Türk idaresi altında kalan Bosna eyaletinin 1739-1768yılları arasındaki tarihî kesitine odaklanmaktadır.Osmanlı Devleti'nin Balkan yarımadasındaki en önemli eyaletlerinden birisi olanBosna'da Osmanlı-Avusturya-Rus savaşının (1736-1739) ardından bir müddetsükûnet hâkim olsa da XVIII. yüzyıl ortalarına doğru büyük bir isyan patlakvermiştir. Bu çalışma sonuçları itibariyle söz konusu isyanın ortaya çıkmasındagörevlerini suistimal eden yerel yönetici sınıfın ve kendilerini yeniçeri ilan eden bazıasilerin önemli rol oynadığını göstermiştir. Merkezî hükûmet ve yerel yönetici sınıfsöz konusu isyanı bastırmakta oldukça güçlük çekmiş, eyaletteki mevcut yönetimişleyemez bir hâle gelmiştir. Bu nedenle isyan fasılalarla yaklaşık on yıl devametmiştir. İsyanın bastırılmasından sonraki yıllarda ise Bosna'da devlet otoritesiyeniden sağlanmış ve eyalet nispeten daha huzurlu bir ortama kavuşmuştur.Ele alınan dönemde eyaletin Avusturya ve Venedik hudutlarında asayişi bozan çoksayıda olay yaşanmıştır. Bu sorunların çözümünde diplomatik yollar tercih edilmişve uzlaşmacı bir siyaset takip edilmiştir.Bosna valileri bu yıllarda Karadağ'da ortaya çıkan isyanlarla da ilgilenmek zorundakalmışlardır. Bosna'dan bölgeye düzenlenen askerî operasyonlarla Karadağlı asileritaat altına alınmışlarsa da askerî geri çekilişi fırsat bilen Karadağlılar her defasındayeniden isyan bayrağı açmışlardır.Bu çalışmada söz konusu döneme dair Bosna eyaletindeki sadece siyasi ve sosyalgelişmelere ışık tutulmamıştır. Aynı zamanda eyaletteki idari, askerî, dinî, kültürel veiktisadi yapılar ile mimari alandaki faaliyetlere yönelik de fikir verici tespitlerdebulunulmuştur.Anahtar Kelimeler: Osmanlı Devleti, Bosna, Hersek, Bosna eyaleti, Balkanlar,XVIII. yüzyıl.

This study focuses on the historical section of the Bosnian province, which remainedunder Turkish rule for more than four centuries, between 1739 and 1768.Although Bosnia, one of the most important provinces of the Ottoman Empire in theBalkan Peninsula, was calm for a while after the Ottoman-Austrian-Russian War(1736-1739), a major rebellion broke out towards the middle of the 18th century. Asa result, this study has shown that the local ruling class who abused their duties andsome rebels who declared themselves janissaries played an important role in theemergence of this rebellion. The central government and the local ruling class hadgreat difficulty in suppressing the rebellion, and the existing administration in theprovince became dysfunctional. For this reason, the rebellion continued for about tenyears with intervals. In the years following the suppression of the rebellion, stateauthority was restored in Bosnia and the province became relatively peaceful.In the period under review, there were many incidents that disturbed public order onthe Austrian and Venetian frontiers of the province. In solving these problems,diplomatic means were preferred and a conciliatory policy was followed.Bosnian governors also had to deal with the rebellions in Montenegro during theseyears. Although the Montenegro rebels were subdued by military operationsorganised from Bosnia to the region, the Montenegrins, taking advantage of themilitary withdrawal, raised the flag of rebellion again each time.This study sheds light not only on the political and social developments in theprovince of Bosnia during this period. At the same time, the administrative, military,religious, cultural and economic structures and architectural activities in the provincehave been analysed.Key Words: Ottoman Empire, Bosnia, Herzegovina, Bosnian province, Balkans,18th century.