Maciej Miechowita Seyehatnamesine göre XVI. yüzyılda Deşt-i Kıpçak (metin-inceleme-notlandırma)

Abstract

Leh tarihçi Maciej Miechowita İki Sarmatya: Asya-Avrupa Sakinleri Hakkında Tetkikat isimli eserinde şöyle der: `Güney Yurdu ve Hindistan'a kadarki tüm kıyı halkları Portekiz kralı tarafından keşfedildi. Leh kralının ordusu tarafından keşfedilen ve Kuzey Denizi'nden doğuya kadar uzanan bir alanda yaşayan halkla Kuzey Yurdu ise şimdi tüm dünyanın malumu olacaktır`. Nitekim müellifin ön görüsü boşa çıkmadı ve Miechowita külliyatı uzun süre Avrupa'da en çok tartışılan ve istifade edilen eserlerden biri haline geldi. Böylelikle bu tarih kaynağının farklı dillere çevrilmesi de kaçınılmaz oldu.Asya ve Avrupa Sarmatyası olmak üzere iki kısımdan müteşekkil külliyat, yazarın Olomouc piskoposu Stanislav Thurzo'yu muhatap alan mektubuyla başlamıştır. Söz konusu mektup eserin giriş kısmı mahiyetindedir. Birinci faslın birinci bölümünde; öncelikle Asya ve Avrupa kıtalarının sınır bölgesinin kısa bir tarifi yapılmış, daha sonra yazarın Tatar adıyla andığı Moğolların ilk kez bu topraklarda ortaya çıkışı, Doğu Avrupa seferleri, Hristiyan âleminin Moğol hanlarına elçi gönderişi, genel itibarıyla Tatarların fiziksel ve karakteristik özellikleri, halkın gelenek görenekleri, yerleşim yerleri, yaşayış ve inanç biçimleri gibi unsurlar ile hanların şeceresi tetkik edilmiştir. Devam eden bölümlerde ise; Türklerle meskûn Sarmatya'da vaktiyle hüküm süren Gotlar, Alanlar, Vandallar, Sueviler ve Ugorlar gibi topluluklardan bahsedilmiş; ayrıca yazarın kökenini Tatar soyuna dayandırdığı Osmanlılar ile Altın Orda Devleti, Kırım ve Kazan hanlıkları ile Nogay Orda anlatılmıştır.Avrupa Sarmatyası'na adanmış ikinci fasılda ise, genel olarak yazar Rusya'yı ve Moskova'yı iki ayrı ülke olarak birbirinden ayırmış; Rusya başlığı altında bu topraklara dâhil ettiği Kiev, Novgorod, Pskov, Smolensk vb. kneziklikler ile Litvanya'yı incelemiştir. İlk bölümde Rusya coğrafyasının ayrıntılı bir tasviri yapılmış, ülkede bulunan yiyecek-içecek, halkın inanç biçimi gibi konulara yer verilmiştir. Litvanya ve Sarmatya coğrafyasının genel bir tasviri ile Litvanya Büyük Dukalığı'nın siyasî vaziyeti de yine bu bölümde ele alınmıştır. İkinci bölümde ise; Moskova Knezliği ve knezliğin fetih bölgeleri olan Perm, Ugra, Korela'dan bahsedilmiştir. Doğu Avrupa tarihinin önemli kaynaklarından olan bu eser 2021 yılı içerisinde kitap olarak basılacaktır.

Polish historian Maciej Miechowita states in his book, called Two Sarmatias: A Study on the Asian-European Inhabitants: `The Southern lands and all coastal people up to India were discovered by the Portuguese king. The North lands hosting people who live in an area stretching from the North Sea to the east, which was discovered by the army of the Polish king, from now will be known to the whole world`. As a matter of fact, the author's foresight did not come to naught and the Miechowita's corpus became one of the most discussed and exploited works in Europe for a long time. Thus, it was inevitable that this historical source would be translated into different languages.Composed of two chapters, Asia and Sarmatia, the corpus begins with a letter of the author addressing Stanislav Thurzo, bishop of Olomouc. The letter in question is intended as an introduction to the work. In the first section of the first chapter, a short description of the border region of the Asian and European continents was made, and thereafter some elements such as the emergence of the Mongols, called Tatars by the author, in these lands, their East European expeditions, Christians sending messengers to the Mongolian khans, the physical and characteristic features of the Tatars in broad strokes, traditions, settlements, lifestyle and beliefs of the people as well as the genealogy of the khans were studied. In the following sections communities such as the Goths, Alans, Vandals, Suevi and Ugors who once ruled in Sarmatia, now inhabited by the Turks were mentioned and moreover the Ottomans whose origin the author traced to Tatars as well as the Golden Horde State, Crimean and Kazan khanates and the Nogai Horde were covered.In the second chapter dedicated to European Sarmatia, the author separated Russia and Moscow in general terms as two distinct countries. Under 'Russia' heading he studied Kievan Rus' such as Kiev, Novgorod, Pskov, Smolensk, etc. and Lithuania which he incorporated in Russian lands as well as. In the first section a detailed description of the Russian geography was made and subjects such as food and beverage across the country and belief of the people were treated. This section described Lithuania and Sarmatia geography in general terms and discussed the political situation of the Grand Duchy of Lithuania. The second section addressed Perm, Ugra/Yugria, Korelia, which were conquered by Grand Duchy of Moscow. This work, one of the important sources of Eastern European history, will be published as a book within 2021.