Müzikte statü ve profesyonellik ekseninde perküsyonculuk: Hamdi Akatay örneği

Abstract

Bu tez çalışması, müzikte kullanım alanı bulan statü ve profesyonellik kavramlarının İzmirli bir perküsyoncu olan Hamdi Akatay ekseninde nasıl anlam kazandığına odaklanır. Bu kapsamda Akatay'ın perküsyonculuğu sürecinde nasıl profesyonelleştiği ve statü konumlanmalarının ne şekilde gerçekleştiği soruları üzerinden bir çözümleme yapılması amaçlanmıştır.Sosyal yaşamda eylemlerin belirli davranış ve ilişki örüntüleri kapsamında gerçekleştirildiği söylenebilir. Sosyal yapıda yer alan bireylerin her birinden kimi davranış kalıplarını yerine getirmeleri beklenir ve birey, bu davranış kalıplarını yerine getirdiği ölçüde sosyal yapı içerisinde konumlanır. Söz konusu davranış kalıpları `rol`, sosyal konumlar ise `statü` olarak adlandırılır. Statünün bu şekilde edinilmesi `kazanılmış` statü olarak adlandırılırken doğumdan ve aileden gelen statüler ise `atfedilen` statülerdir. Bir kişi birden fazla statüye sahip olabilir ancak `anahtar statü` olarak adlandırılan statü, kişinin tüm statüleri arasında temel statü olarak öne çıkar. Statülerin toplum içerisinde farklı değerlere sahip olması, doğal olarak düşük ya da yüksek statüleri ve beraberinde sosyal tabakalaşmayı ortaya çıkarır. Düşük/yüksek statülerin ve bireyler ya da gruplar arası tabakalaşmanın yer aldığı düzlem `toplumsal uzam` olarak adlandırılır. Bireyler toplumsal uzamda farklı statüler arasında geçişkenlik içeren birtakım hareketlilikler gösterebilir, yüksek bir statüye ulaşabilir ya da düşük bir statüye konumlanabilir. Statüler arası gerçekleşen bu geçişkenlik, `sosyal hareketlilik` olarak adlandırılır. Statü edinme ve statüler arası sosyal hareketlilik ekonomik, kültürel, sosyal ve simgesel sermaye olarak ifade edilen kaynakların/kazanımların kullanılması ve/veya birbirine dönüştürülmesiyle gerçekleşebilir. Müzik, sosyal bir eylem olarak düşünüldüğünde profesyonel müzisyenlik de bir statü olarak değerlendirilebilir. Bir müzisyenin profesyonel statüsüne ulaşması, mensubu olduğu toplum içinde müzisyenler için geçerli olan profesyonellik kriterlerinin yerine getirilmesiyle gerçekleşir. Bunun yanı sıra müzikte profesyonelleşme sürecinde doğal olarak kimi sermaye çeşitlerinin kullanımı söz konusudur.Profesyonel müzisyenlik, bir sosyal statü olmasının yanı sıra temelinde performansa dayalı müziksel davranışlar barındırır ve performans gösterilen alanı temsil eden terimlerle veya ifadelerle kategorize edilebilir. Bu türden bir sınıflandırmadan yola çıkarak perküsyonculuk, perküsyonun kapsadığı çalgıları icra etmeyi ifade eden bir terim olarak tanımlanabilir. Söz konusu çalgılar birçok müzik kültüründe kullanılmakta ve ilişkili olduğu müzik kültürü çerçevesinde `Doğu perküsyonları`, `Batı perküsyonları`, `Latin perküsyonları` vb. ifadelerle sınıflandırılmaktadır. Müzisyenler, müzisyenlik statüsünü kazandığı müziksel araçlar yoluyla farklı müzik kültürlerinde farklı statülerde konum alabilirler. Aynı performans alanında faaliyet gösteren müzisyenin statüsü farklı müzik kültürlerinde daha düşük ya da yüksek bir noktada yer alabilir. Bunun yanı sıra müzisyenlerin statüleri, hem farklı müzik kültürlerinde hem de aynı müzik kültürü içinde zamansal yönden de farklı bir anlam kazanabilir. Bu durum, egemen ideolojinin şekillendirdiği normların ya da tüketici yönelimlerinin değişimiyle açıklanabilir. Müzisyen statülerinde olduğu gibi çalgılar da farklı müzik kültürlerindeki normlar çerçevesinde anlam ve değer kazanır. Perküsyon ve perküsyonculuk da ritimsel katmanların diğer müziksel bileşenler içinde önem kazandığı müzik kültürlerinde öne çıkar. Buna bağlı olarak çalgı ile çalgıyı icra eden müzisyen arasında bağımlı bir korelasyon oluşur. Müzisyen, çalgının müzik kültüründeki değerini yükseltip düşürebilir. Aynı şekilde çalgı da onu icra eden müzisyenin statüsünün daha yüksek ya da düşük bir konumda yer alması noktasında belirleyici olabilir. Hamdi Akatay, ailede ve `mahalle`de başlayan müzikle ilişkilenme ve öğrenme sürecini takiben profesyonel müzisyenlik faaliyetlerine İzmir'de başlar. Kendisinin bir doğu perküsyoncusu olduğunu belirten Akatay'ın perküsyonculuğunun merkezindeki çalgı darbukadır. Akatay, diğer müzisyenlere eşlik ederek devam eden profesyonel müzisyenlik sürecinde elde ettiği sermaye çeşitlerini kullanarak zaman içerisinde farklı müzik içi ve müzik dışı faaliyetlerde bulunur ve profesyonel müzisyenlik dışında başka sosyal statülere de ulaşır. Dolayısıyla bu tez çalışması, bir perküsyoncu olan Hamdi Akatay'ın atfedilen statüsünün yanı sıra müzik yaşamında hangi davranışlarıyla hangi statüleri kazandığına, bu statüler çerçevesinde toplumsal uzamda nasıl bir konum aldığına odaklanır.

This thesis focuses on how the concepts of status and professionalism, which find use in music, gain meaning in the axis of Hamdi Akatay, a percussionist musician from Izmir. In this context, it is aimed to make an analysis on the questions of how Akatay became professional in his percussionist process and how his status positioning took place.It can be said that actions in social life are carried out within the scope of certain behavior and social relationship patterns. Each of the individuals in the social structure is expected to fulfill some behavioral patterns, and the individual is positioned in the social structure to the extent that these behavior patterns are fulfilled. These behavioral patterns are called `roles` and social positions are called `status`. This acquisition of status is referred to as `achieved` status, while statuses from birth and family are `ascribed` statuses. A person may have more than one status (mother/father, teacher, manager, etc.), but the so-called `master status` stands out as the basic status among all the statuses of the person.The fact that the statuses have different values in the society naturally reveals low or high statuses and social stratification. The plane where low/high statuses and stratification between individuals or groups take place is called `social space`. Individuals can show some mobility that includes transition between different statuses in the social space, reach a higher status or be positioned in a lower status. This transition between statuses is called `social mobility`. Status acquisition and social mobility between statuses can be realized by using and/or transforming resources/acquisitions expressed as economic, cultural, social and symbolic capital.When music is considered as a social act, professional musicianship can also be considered as a status. A musician's professional status is achieved by fulfilling the professionalism criteria of the society to which he is a member. In addition to this, naturally, some types of capital are used in the process of professionalization in music.Professional musicianship, in addition to being a social status, is based on performance-based musical behaviors and can be categorized with terms or statements that represent the space of performance. Based on such a classification, the term of percussionist can be defined as a term that refers to performing the instruments covered by percussion. The instruments in question are used in many musical cultures and classified within the framework of the music culture it is associated with by terms `Eastern percussions`, `Western percussions`, `Latin percussions` etc. Musicians can take different statuses in different music cultures through musical means through which they achieve the status of musicians. The status of a musician operating in the same performance space may be at a lower or higher position in different musical cultures. In addition, the status of musicians can gain a different meaning both in different music cultures and in the same music culture in terms of time. This can be explained by the change of norms or consumer orientations shaped by the dominant ideology. As with the status of musicians, instruments gain meaning and value within the framework of norms in music cultures. Percussion and the concept of percussionist also become prominent in music cultures where rhythmic layers are important among other musical components. Accordingly, a dependent correlation occurs between the instrument and the musician performing the instrument. The musician can raise or lower the value of the instrument in music culture. In the same way, the instrument can be a determining factor in whether the status of the musician performing it is in a higher or lower position.Hamdi Akatay starts his professional musicianship activities in İzmir, following the process of relating and learning with music, which started in the family and in the `neighbourhood`. The instrument at the center of Akatay's profession of percussionist, who states that he is an eastern percussionist, is the darbuka. Akatay engages in different musical and non-musical activities over time, using the capital he has acquired during the professional musicianship process that continues by accompanying other musicians, and achieves other social statuses apart from professional musicianship. Therefore, this thesis, besides the achieved status of a percussionist musician, Hamdi Akatay focuses on what status he has achieved in his musical life, what kind of position he has in the social space within the framework of these statuses.