X ve Y Kuşaklarında Örgütsel Adalet ve Tükenmişlik İlişkisi

Abstract

Bu tezin amacı, beyaz yakalı çalışanlarda örgütsel adaletin tükenmişlik ile ilişkisini ölçmek ve bu ilişkiyi farklı kuşaklar açısından ele alarak kuşak değişkeninin ilişkideki olası rolünü araştırmaktır. İş hayatında farklı özellikler gösteren ve farklı kimliklere sahip olan kuşakların bu farklılıkları örgütsel adalet ve tükenmişlik kavramları açısından değerlendirilmeye çalışılmıştır. Bu doğrultuda, günümüz çalışma hayatında sayıları çoğunlukta olan X ve Y Kuşakları üyesi beyaz yakalı çalışanların örgütsel adalet algıları ve tükenmişlik durumları ölçülmüş ve karşılaştırılmıştır. Bunun yanında, çalışanların demografik özellikleri ve iş hayatındaki tecrübe durumlarına göre örgütsel adalet ve tükenmişlik durumları analiz edilmiştir. Tez çalışmasının ilk bölümünde uluslararası ve ulusal yazındaki kuşak tanımları ve çalışma hayatındaki kuşak farklılıklarına dair bilgiler derlenmiştir. Ardından örgütsel adalet ve tükenmişlik kavramlarının farklı teori, model ve boyutları ile açıklandığı, ilişkileri ve çalışma hayatındaki etkilerinin ölçüldüğü kaynaklar ele alınmıştır. Araştırma verileri, elverişlilik örneklemesi yöntemi ile belirlenen; İstanbul İli Şişli İlçesi civarında faaliyet gösteren işletmelerde çalışan, X Kuşağı üyesi 82 ve Y Kuşağı üyesi 117 toplamda 199 beyaz yakalıdan toplanmıştır. Verilerin toplanmasında Colquitt'e ait (2001) Örgütsel Adalet Ölçeği ve Demerouti ve Nachreiner (1998) tarafından geliştirilen Olderburg Tükenmişlik Ölçeğinden yararlanılmıştır. Ölçeklerin doğrulayıcı ve açıklayıcı faktör analizleri ile yapı geçerliliği test edilmiştir. Korelasyon ve regresyon analizi bulgularına göre örgütsel adaletin tüm boyutlarıyla tükenmişlik ile negatif yönde ilişkiye sahip olduğu, dağıtımsal adalet, işlemsel adalet ve etkileşimsel adalet çatısı altında olan bilgisel adalet boyutlarının tükenmişliği negatif yönde yordadığı tespit edilmiştir. Bunun yanında Y Kuşağı üyesi beyaz yakalıların, X Kuşağı üyelerine göre anlamlı olarak daha yüksek tükenmişlik seviyesine sahip olduğu ortaya konulmuştur. Bu sonuçların üzerine örgütsel adalet ile tükenmişlik arasındaki ilişkide kuşağın moderatör etkisi test edilmiş ve ilişkide kuşağın etkisinin bulunmadığı görülmüştür. Demografik değişkenlere göre ise tükenmişliğin kurumda çalışma süresi, örgütsel adalet algısının gelir durumuna göre değişkenlik gösterdiği tespit edilmiştir. Araştırma verileri ışığında yöneticiler ve araştırmacılar için öneriler sunulmuştur.

The aim of this thesis is to measure the relationship between organizational justice and burnout among white-collars and to investigate the possible role of the generation variable in this relationship. Differences of generations, which have different characteristics and identities were evaluated in terms of organizational justice and burnout concepts. In this regards, organizational justice perceptions and burnout status of white-collars belonging to Generations X and Y were measured and compared. Also, organizational justice and burnout status were analyzed according to the demographic characteristics of the employees and their experience in business life. In the first part of the thesis, information about generation definitions in international and national literature and generational differences in working life has been compiled. Then, sources where the concepts of justice and burnout are explained with different theories, models and dimensions also with their relationships and effects on work were examined.Data were collected from 82 of Generation X and 117 of Generation Y totally 199 white-collars working in the businesses take place in the Şişli District of Istanbul determined with convenience sampling method. Colquitt's (2001) Organizational Justice Scale and the Demerouti and Nachreiner's (1998) Olderburg Burnout Scale were used to collect the data. Construct validity of the scales was tested with confirmatory and explanatory factor analyses. The correlation and regression analyses show that, all of organizational justice dimensions have negative relationship with burnout, also distributive justice, procedural justice and informational justice which is a part of interactional justice have been revealed to predict burnout negatively. In addition, it has been found that white-collar individuals who are members of Generation Y have a significantly higher burnout level than the members of Generation X. After these results, the moderator effect of the generation on the relationship between organizational justice and burnout was tested and it was seen that there was no influence of the generation variable in this relationship. According to demographic variables, it has been determined that burnout varies according to the working time in the institution and the perception of organizational justice varies according to income status. In the light of the research data, suggestions were presented for managers and researchers.