Ulus-inşa stratejileri bağlamında Afganistan'da uluslaşma sürecinin sosyo-politik analiz

Abstract

Yirminci yüzyılın başından beri şahit olduğumuz ulus inşası, önce ulus devletin ortaya çıkmasına, daha sonra devletin halkı vatandaşa dönüştürmesine ve ulus-devletin ulusal bir ideoloji marifetiyle toplumu yeniden şekillendirmesine bağlı olarak gerçekleşmektedir. Bu süreçte ulus-inşa stratejileri devreye girmekte, Anayasa, ordu, para, vergi, bayrak ve kimlik gibi parametreler devreye girmekte ve ulusun inşası yukarıdan aşağıya gerçekleşmektedir. Ne var ki, bu süreçte sosyo-politik unsurlar bu süreci bazı örneklerde kolaylaştırmakta, bazılarında ise neredeyse imkânsız hale getirmektedir. Bu bağlamda bu çalışmada 1747 yılında Ahmad Şah Durrani tarafından temelleri atılan modern Afganistan'ın ulus inşasına yönelik çabalar ve uluslaşma sürecini engelleyen faktörler, ulus inşa stratejileri bağlamında ve sürece dair teorik, kavramsal ve tarihi analizler eşliğinde ele alınmaktadır. Esasen tarih boyunca büyük devletlerin saldırı ve işgallerine maruz kalan Afganistan'da merkezi otorite hiçbir zaman gerçek anlamda tesis edilememiştir. Barış görüşmelerine rağmen artarak devam eden çatışmalar, siyasal düzendeki düalist yapı, yolsuzluk, nitelikli bir liderin yokluğu, ulusal aidiyet duygusunu geliştirecek ulusal bilincin inşa edilmemesi, devlet ve Taliban örgütü arasında sıkışıp kalmış Afgan halkın hala suskunluğu koruyup tarafını belirlememesi Afganistan ulus inşasındaki engelleyici faktörler olmuştur. 2021 yıla gelindiğinde Afganistan'da okuma yazma oranı %38,2 ülkenin ekilebilir arazisi %12 ve ülkenin %80'i hala kırsalda yaşadığını nüfusun %99,5 Müslüman olduğu dikkate alındığında Afganistan'ın gelecek uluslaşma sürecinin en birleştirici öğesi ulusal bir kimlikten ziyade din faktörü olmuştur.Anahtar Kelimler: Afganistan'da Ulus İnşası, Kimlik, Kimlik Teorileri, Ulus İnşa Stratejileri, Ulusalcı Teoriler, Ulusalcı İdeolojiler.

The nation building we witnessed since the beginning of the 20th century has been realized depending upon the emergence of the nation-state firstly, the transformation of the public/people into the citizens by means of the state imposition secondly and the reshaping of the society drastically over a national ideology lastly. In this process the nation-building strategies get involved and this process has been crated top-down over some parameters such as constitution, money, army, tax, flag and identity. Nevertheless, while in some cases the local and regional sociopolitical conditions made this process easier, in other cases the different sociopolitical conjuncture made the process impossible. In this context, this study elaborates the attempts to build a nation in modern Afghanistan which was founded by Ahmad Shah Durrani in 1747 and the sui generis peculiarities to prevent the nation-building process within the framework of nation-building strategies accompanying with the theoretical, cognitive, conceptual and historical analysis. Substantially the central authority and centralized government never established in Afghanistan intrinsically because of the invasions and attacks of the great powers in different centuries. Therefore peaceful settlement of disputes and political stability didn't exist during the history. The ever-mounting and escalating conflicts in spite of the peace negotiations, the dualist structure of the political order, corruptions, the lack of a prudential political leader, the deprivation from the national consciousness and awareness to have a belongingness of we feeling and Taliban pressure over the Afghan people and the confusion of people between Taliban and the state paved way to the existing turmoil and chaos. When it comes to the recent 2021, it can be argued that the unifying factor in nation-building process would be religion instead of a national identity by regarding that the literacy rate in Afghanistan is %38.2, cultivated land is %12 and %80 of total population still lives in rural are and %99.5 of them is Muslim.Keywords: Nation-building in Afghanistan, Identity, Identity Theories, Nation-building Strategies, Theories and Ideologies of Nationalism.