Türkiye'de devlet planlama teşkilatının ve planlama sürecinin değişimi

Abstract

Bu çalışmada, Türkiye'nin kuruluşundan bu yana planlamanın uygulama dönemleri analiz edilerek planlama anlayışının değişimi ve planlı dönem olarak ifade edilen yıllarda Türkiye'de bir planlama örgütü olarak 30 Eylül 1960 tarihinde 91 Sayılı Yasa ile anayasal bir örgüt olarak kurulmuş olan Devlet Planlama Teşkilatı'nın dönüşümü ele alınacaktır. Çalışmanın birinci bölümünde planlama kavramı üzerine kuramsal çerçeve çizilip önemi ve yararlarına değinilmiştir. Ayrıca ekonomik sistemler içerisindeki ilk planlama uygulaması olan sosyalist planlama ve kapitalist sisteme eviriliş aynı zamanda da kalkınma planlaması gibi türler ele alınmıştır.Çalışmanın ikinci bölümünde planlı kalkınmanın Türkiye'de ki tarihsel gelişimi ele alınmıştır. Türkiye'de hazırlanan ilk planlama örnekleri sayılan sanayi planları incelenmiştir. Planlama örgütü olarak, devletin ekonomiye müdahalesini planlar temelinde sağlama amacıyla 30 Eylül 1960 tarihinde kurulmuş olan DPT'nin 1980 öncesi sermayeyi dış rekabetten koruma amacı güdülmüş dışa kapalı olan ithal ikameci ekonomi sürecinde 1963'ten itibaren ülke kalkınması sağlamak amacıyla yapmış olduğu ilk dört kalkınma planının hazırlanış ve uygulama sürecine değinilmiştir.Çalışmanın üçüncü bölümünde DPT'nin kuruluş süreci, örgütsel yapısı ve işlevleri detaylı anlatılarak 24 Ocak Kararları ile başlayan süreçte geçirdiği değişim konu edilmektedir. Aynı zamanda 1980 öncesi kalkınma planlarının da detaylı incelenmesi söz konusudur. 1980 sonrası döneme gelindiğinde ise küreselleşme ve liberalizasyonun tüm dünyaya yayıldığı yıllar olup Türkiye'nin de bu gelişmelerden uzak kalmayarak Neo-liberal politikalar uygulamaya başladığı; dışa dönük serbest piyasa koşullarının geçerli olduğu ve ihracata dayalı bir büyümenin tercih edildiği ekonomi anlayışına geçtiği görülmektedir. Bu süreç de ise kalkınma planlarının mantığında değişime gidilmiştir. DPT'nin kapatılarak Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığına gidilen dönemin temelleri atılmıştır. Çalışmanın amacı da tüm bu süreci ve dönüşüme etken olan nedenleri dönemler halinde ele almaktır.Anahtar Kelimeler: DPT, Kalkınma, Kapitalizm, Neoliberalizm, Planlama, Sosyalizm

In this study, the evolution of planning perception by analysing the periods of plan implementation since Turkey's foundation and in the years expressed as planned period in the change of State Planning Organization, which was founded as a constitutional organization as a planning organization in September 30, 1960 with the law no 91 in Turkey, will be discussed. In the first part of the study, theoretical framework is pointed up on the planning concept and its importance and benefits are mentioned. Socialist planning which is the first planning implementation and evolution to the capitalist system among the economic systems as well as some types such as development planning have also been discussed.In the second part of the study, the historical progress of planned development in Turkey is discussed. The first prepared planning examples of industry plans are studied. As the planning organization with the aim of providing plans on the basis of the state for the intervention in the economy, State Planning Organization (SPO) founded in September 30, 1960 in the process of import substitution economy, which was closed the outside with the aim of protecting the capital from foreign competition before 1980, the preparation and the implementation process of the first four development plans, which were made to ensure the development of the country since 1963, are discussed. In the third part of the study, the foundation process, organizational structure and functions of SPO are mentioned with the change it went through in the beginning of January 24 resolution process with detailed explanation. Detailed analysis of development plans before 1980 are also mentioned. When it comes to the period after 1980, it is the years when globalization and liberalization spread all over the world, and it is seen that Turkey did not stay away from these developments and started to implement neo-liberal policies: it has moved to an economy understanding in which foreign-oriented free market conditions are valid and an export-based growth is preferred. In this process, a change was made in the perception of development plans. The foundations were laid for the period when the SPO was closed and the Presidency of Strategy and Budget was appointed. And the aim of the study is to discuss this whole process and the reasons that affect the changes in periods. Keywords: Capitalism, Development, DPT, Neoliberalism, Planning, Socialism