Uluslararası vergi anlaşmalarında çifte vergilendirme sorunları

Abstract

Küreselleşme süreciyle meydana gelen uluslararası ekonomik ve ticari ilişkilerle birlikte artan sermaye hareketleri, uluslararası arenada devletler arasında yeni vergilendirme sorunlarını ortaya çıkartmıştır. İkinci Dünya Savaşından sonra ekonomik, teknolojik ve finansal gelişmeler, ülke sınırlarını aşarak devletlerin birbiri ile olan ilişkilerini arttırmıştır. Ulusal sınırların aşılması devletlerin egemenlik ilkesi gereği, siyasi sınırlarını ve çıkarlarını koruma içgüdüsüne yöneltmiştir. Uluslararası vergi sorunlarının çözümüne yönelik yapılan ilk çalışmalar Milletler Cemiyeti ile başlamıştır. Artan sermaye hareketliliği ve ülkeler arasında oluşan vergi sorunları, OECD ve Birleşmiş Milletler gibi uluslar üstü kuruluşların odağı haline gelerek söz konusu sorunlarla ilgili çifte vergilendirmeyi önlemek ve ortadan kaldırmak için Vergi Model Anlaşmaları oluşturulmuştur. Ülkeler kendi çıkarları doğrultusunda ekonomik ve siyasal durumlarını gözeterek en uygun model anlaşmaları tercih etmeye çalışsa da, devletlerin her zaman gelişmişlik seviyesinden kaynaklanan sorunları olmuştur. OECD Model Anlaşması yapısı gereği gelişmiş ülkelerin lehine iken, UN Model Anlaşması gelişmekte olan devletlerin çıkarlarını ön planda tutmuştur. Bu çalışmada uluslararası çifte vergilendirme kavramı ile söz konusu çifte vergilendirme sorununu önlenmesi veya ortadan kaldırılmasına yönelik ulusal ve uluslararası uygulanabilecek yöntem ve araçlar incelenmiş; uluslararası çifte vergilendirmenin çözümü konusunda başlıca etkisi olan uluslararası vergi anlaşmaları ve modelleri karşılaştırılmıştır. Ayrıca, Türkiye'nin uluslararası çifte vergilendirme sorununa yaklaşımı incelenmiş olup, benimsediği ilke ve esaslarla meydana getirdiği `Türk Modeli` ele alınmıştır.

Increasing capital movements with the international economic and commercial relations that occurred with the globalization process, has revealed new taxation problems between states in the international arena. After the Second World War, economic, technological and financial developments exceeded the borders of the country and increased the relations of states with each other. The transgression of national borders has led states to the instinct of protecting their political borders and interests, in accordance with the principle of sovereignty. The first studies on the solution of international tax problems started with the League of Nations. Increasing capital mobility and tax problems between countries have become the focus of supranational organizations such as the OECD and the United Nations, and Tax Model Agreements have been established to prevent and eliminate double taxation related to these problems. Although countries try to choose the most suitable model agreements by considering their economic and political situations in line with their own interests, states have always had problems arising from the level of development. While the OECD Model Agreement is in favor of developed countries by nature, the UN Model Agreement prioritized the interests of developing states. In this study, the concept of international double taxation and the methods and tools that can be applied nationally and internationally to prevent or eliminate the double taxation problem are examined; International tax treaties and models, which have a major impact on the solution of international double taxation, are compared. In addition, Turkey's approach to the international double taxation problem has been examined, and the `The Turkish Model` created by the principles and principles adopted by Turkey, is discuessed.