Kant estetiğinin modern düşüncede eleştirisi

Abstract

Kant'tan önce ele alınan estetik problemler, Antik çağdan beri süregelen güzelin ontolojisi ve pragması (yararı) üzerinde durmuştur. Modern çağ ruhunun kendisini hissettirmesiyle birlikte, özellikle Baumgarten'ın Aesthetica'sıyla (1750) duyunun bilimi olarak yeni bir estetik felsefesi ortaya çıkmıştır. Modern estetik felsefenin ise, hem duyumsayan, hem de onun üzerine düşünen bir öznenin varlığıyla kendini göstermesi ancak Kant'la mümkün olmuştur. Kant'tan sonra gelen modern çağ filozofları, katıldıkları veya eleştirdikleri noktalarla birlikte, onun düşüncelerinin sürekliğini sağlamaktan öteye geçememişlerdir. Bunun nedeni Kant'ın, tıpkı Aristoteles gibi büyük bir sistem filozofu olmasıdır. Böylesine büyük sistemler kuran filozofları kavramak, kendisinden önce ve sonra gelen düşünceleri bir bütün halinde ele almakla olanaklıdır. Dolayısıyla Kant'ın felsefesi ve estetiği, modern estetiğin temellerini attığı savı açısından bakıldığında bir bütünlük kazanacak, ona yöneltilen eleştiriler de daha etraflıca anlaşılabilecek ve Kant eleştirilerinin neden bu kadar önemli olduğu sorusu da muallakta kalmayacaktır. Bu çalışmada, modern felsefenin bir neticesi olarak ortaya çıkan estetik ve sanat felsefesi problemleri, Kant estetiğine yapılan eleştirilerle birlikte incelenmiştir. Kant'ı eleştiren filozofların transandantal estetiğin karşısında aldıkları konum, eleştirilerin temel yapısını oluşturmaktadır. Günümüzün sanat felsefesi ve estetiğine göz atıldığında, modern filozofların sistemli bir şekilde kurdukları estetik doktrinler dikkati çekmekte ve bu tarihsel birikimin, Kant'ın dizgesinin üzerinde temellendiği görülmektedir. Bütün bunlar dikkate alındığında bu çalışmanın ana problemi; modern filozofların Kant'a yönelttikleri eleştiriler minvalinde, modern estetiği inşa ettikleri iddiasını taşımaktadır.Bu temel argüman doğrultusunda; Hegel'in ve Croce'nin eleştirilerinde, sanat felsefesini tinin ürünü olarak görmeleri, Nietzsche'nin eleştirel yıkıcılığı, Hartmann'ın özne-nesne ilişkisine yeni bir boyut kazandırması, Gadamer'in eleştirilerinde ise kültürel (bildung) bir dokunun izlerinin üzerinde durması, Kant estetiğine yöneltilen eleştirilerin temel problemlerini oluşturmaktadır. Bu çalışmanın ana problemini destekleyen yan problem olarak; modern estetiğin, Kant'ın öznellik (transandantal) sınırlarının ötesine geçme temayülü ile varlık kazandığı iddiası ortaya atılmaktadır. Anahtar kelimeler: Kant, estetik, Hegel, Nietzsche, Croce, Hartmann, Gadamer.

The problems of aesthetics discussed before Kant had focused on the ontology and pragma of beauty since ancient times. As the spirit of the modern age made itself evident, especially with the aesthetics of Baumgarten (1750), a new philosophy of aesthetics emerged as the science of sense. However, it is only with Kant that the understanding of modern aesthetics manifested itself by the presence of a subject that both feels and thinks about it. Because the modern-day philosophers who succeeded Kant could not go beyond ensuring the continuity of his thoughts together with the points they agreed upon or criticized. This is because Kant is a great system philosopher, just like Aristotle. It is possible to comprehend the philosophers who built such large systems by addressing the thoughts that come before and after them as a whole. Hence, Kant's philosophy and aesthetics will gain coherence in light of the argument that they have laid the foundations of modern philosophy, and the criticisms directed towards him will be understood more thoroughly. Thus, the question of why the critique of Kant's aesthetics is so important will not remain in suspense.In this study, the problems of aesthetics and art philosophy that emerged as a result of modern philosophy were analyzed along with the criticisms towards Kant's aesthetics. The position that the philosophers who criticize Kant take in the face of transcendental aesthetics forms the basic structure of these criticisms. Looking at today's philosophy of art and aesthetics, the aesthetic doctrines that modern philosophers have set systematically draw attention, and this historical accumulation appears to be based on Kant's system. Considering all this, the main problem of this study is; modern philosophers claim that they have built modern aesthetics in light of their criticism towards Kant. In line with this basic argument, the fact that Hegel and Croce see the philosophy of art as the product of spirit in their criticisms, Nietzsche's critical destructiveness, a new dimension introduced by Hartmann to the subject-object relationship, and the fact that Gadamer's criticism focuses on the traces of a cultural (Bildung) texture constitute the main problems of the critique of Kant's aesthetics. A side problem supporting the main problem of this study is the claim that modern aesthetics has sprung along with Kant's disposition to go beyond the transcendental boundaries.Keywords: Kant, aesthetics, Hegel, Nietzsche, Croce, Hartmann, Gadamer.