Konaklama işletmelerinde toksik liderlik ölçeğinin geliştirilmesi ve toksik liderlik, lider-üye etkileşimi, iş stresi, duygusal tükenmişlik değişkenleri bağlamında örgütsel vatandaşlık davranışının veri madenciliği yöntemi ile incelenmesi

Abstract

Bu araştırmanın amacı, konaklama işletmelerinde geçerli-güvenilir bir toksik liderlik ölçeği geliştirilmesi ve konaklama işletmeleri çalışanlarının örgütsel vatandaşlık davranışlarının tahminlenmesinde; toksik liderlik algılarının, lideri ile etkileşimlerinin, iş stresi ve duygusal tükenme seviyelerinin etkisinin/etki düzeyinin belirlenmesidir. Araştırma, Alanya ilçesinde dört ve beş yıldızlı otel işletmeleri çalışanlarından oluşan, benzer özelliklere sahip iki farklı örneklem grubu üzerinde gerçekleştirilmiştir. Birinci örneklem grubunda 336 katılımcı, ikinci örneklem grubunda ise 623 katılımcı yer almaktadır. Toksik liderlik ölçeğinin yapı geçerliğinin ve güvenirliğinin test edilmesi amacıyla, birinci örneklem grubundan elde edilen veriler üzerinde açımlayıcı faktör analizi ve %27'lik alt-üst grup karşılaştırmaları gerçekleştirilmiştir. İkinci örneklem grubundan elde edilen veriler üzerinde ise doğrulayıcı faktör analizi, benzer ölçek geçerliği analizi ve değişen madde fonksiyonu analizi uygulanmış, ölçeğinin güvenirliği, Cronbach Alfa katsayıları ve Spearman Brown iki yarı test korelasyonu aracılığıyla incelenmiştir. Ölçeğin geçerlik ve güvenirliğine ilişkin analizlerde; Spss, Lisrel ve jMetrik paket programlarından yararlanılmıştır. Çalışanların örgütsel vatandaşlık davranışlarının tahminlenmesinde etkili olan değişkenlerin belirlenmesinde, Weka programı üzerinde karar ağacı analizi uygulanmıştır. Karar ağacı modeli ile elde edilen sonuçların dış geçerliği ise Matlab programı üzerinde gerçekleştirilen yapay sinir ağları analizi ile test edilmiştir. Toksik liderlik ölçeğinin psikometrik özelliklerine ilişkin analizler sonucunda, ölçeğin yapı geçerliğine ve yüksek güvenirlik değerine sahip olduğu belirlenmiştir. Ölçek; narsitlik, istismacı yönetim, otoriterlik, kendi reklamını yapma ve öngörülmezlik olmak üzere beş bileşenli bir yapıdan ve 27 ifadeden meydana gelmektedir. Karar ağacı ve yapay sinir ağları analizleri sonucunda, çalışanların örgütsel vatandaşlık davranışlarının tahminlenmesinde en etkili değişkenlerin sırasıyla lider-üye etkileşimi, duygusal tükenme, toksik liderlik ve iş stresi olduğu belirlenmiştir. Liderleri ile iyi etkileşim içinde olan çalışanların vatandaşlık davranışlarında bulunma düzeyleri yüksek iken, kötü etkileşim yaşayan, duygusal olarak tükenmiş ve yüksek toksik liderlik algısına sahip çalışanların vatandaşlık davranışında bulunma düzeyleri düşüktür.

The aim of this study is to develop a valid and reliable toxic leadership scale for hospitality firms. This study will also determine the effect/effects of toxic leadership perceptions, leader member exchange, job stress, and emotional exhaustion levels in predicting the organizational citizenship behavior of hospitality employees. The research was carried out on two sample groups of employees working in four-and five-star hotels in Alanya. Both groups have similar characteristics. There were 336 participants in the first sample group and 623 participants in the second sample group. In order to test the construct validity and reliability of the toxic leadership scale, an exploratory factor analysis, and 27% sub-upper group comparisons were performed on the first sample group's data. A confirmatory factor analysis, a similar scale validity analysis, and a differential item functioning analysis were performed on the second sample group's data. The reliability of the scale was tested means of Cronbach Alpha coefficients and the Spearman-Brown split-half correlation. The SPSS, Lisrel, and jMetrik programs were used in these tests. A decision tree analysis was performed on the Weka program to determine which variables have an impact on employees' organizational citizenship behavior. The external validity of these results was tested with an artificial neural network analysis carried out using the Mathlab program. As a result of the analysis of the psychometric properties of the toxic leadership scale, it was determined that the scale has high construct validity and reliability. The scale consists of 27 items of a five-component structure, including narcissism, abusive supervision, authoritarian leadership, self-promotion and unpredictability. Based on the results of the decision tree and artificial neural networks analyses, it was determined that the variables with the largest impact on employees' organizational citizenship behavior are leader-member exchange, emotional exhaustion, toxic leadership, and job stress, in that order. Employees who exchange well with their leaders have high levels of citizenship behavior. In contrast, employees who exchange poorly with their leaders, are emotionally exhausted, and perceive their leaders as highly toxic have low levels of citizenship behavior.