Sürdürülebilir toplum temelli turizm deneyimleri bağlamında sorumlu turist davranışı: Temellendirilmiş kuram kapsamında bir model önerisi

Abstract

Bu araştırmanın amacı sorumlu turist davranışlarını şekillendiren faktörlerin sürdürülebilir toplum temelli turizm deneyim unsurları ve toplum temelli turizmin sürdürülebilirlik boyutları bağlamında değerlendirilmesinden yola çıkarak sürdürülebilir toplum temelli turizm deneyimini açıklayan kuramsal bir model önermektir. Sürdürülebilirlik yaklaşımını benimseyen toplum temelli turizm destinasyonlarında tecrübe edilen deneyimlerin turistlerin o bölgeye ilişkin çevresel, sosyal ve ekonomik yönlü sorumluluk bilincini nasıl şekillendirebileceği problem cümlesiyle yola çıkılan bu çalışmada nitel araştırma yöntemi benimsenmiştir. Sürdürülebilir toplum temelli turizm destinasyonları bu araştırmanın nüfusunu temsil etmektedir. Çalışmanın örneklemi ise İstanbul ilinin Şile ilçesine bağlı Ovacık köyünü `Ovacık Köyü'nde Bir Gün` projesi kapsamında ziyaret eden ve amaçlı örnekleme yönteminden ölçüt örnekleme ve kartopu örnekleme tekniği ile ulaşılan turistlerden oluşmaktadır. Araştırma kapsamında 30 katılımcı ile 01 Mayıs-02 Haziran 2021 tarihleri arasında yarı yapılandırılmış görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Temellendirilmiş kurama dayalı olarak yürütülen çalışmanın veri analizi NVivo 10 paket programı kullanılarak yapılmıştır.Corbin ve Strauss'un (1990) modeline dayanan çalışmada açık, eksensel ve seçici kodlama olmak üzere üç aşamada detaylı ve sistematik bir biçimde değerlendirilen araştırma verisi üzerinden başlıca temalar tespit edilmiştir. Bu çalışmada yorumlayıcı temellendirilmiş kuram deseninden faydalanılmıştır. Araştırma modelinin temellendiği kodlama kategorisinden Glaser'in (1978) `6C Kodlama Ailesi` kullanılmış ve araştırma verisi; `koşullar, nedenler, sonuçlar, bağlam, durumsallık ve kovaryanslar` göz önüne alınarak kategorilendirilmiştir. Araştırma sonucunda elde edilen modelde `toplum temelli turizme ilişkin motivasyon faktörleri` olguyu etkileyen nedensel koşullara, `deneyim` kavramı araştırmaya konu olan olguya, `deneyime katılım` ise katılımcıların destinasyondaki faaliyetlere dâhil olma durumlarını açıklayan bağlama karşılık gelmektedir. `Sürdürülebilir toplum temelli turizm deneyimi unsurları` turist deneyimi olgusunu destekleyen aracı koşulları, `toplum temelli turizmin sürdürülebilirlik boyutları` ise destinasyonda yürütülmekte olan eylem stratejilerini açıklamaktadır. Modelin sonuç kısmında ise turist deneyimi `memnuniyet, davranışsal niyet ve sorumlu turist davranışı` ile ilişkilendirilmiştir. Araştırma sonuçlarına dayanarak uygulayıcılara ve araştırmacılara yönelik bazı öneriler yapılmıştır.

The aim of this research is to propose a theoretical model that explains the sustainable community-based tourism experience, based on the evaluation of the factors that shape responsible tourist behavior in the context of sustainable community-based tourism experience elements and the sustainability dimensions of community-based tourism. Qualitative research method was adopted in this study, which started with the problem sentence of how the experiences gained in community-based tourism destinations that follow the sustainability approach in shaping the tourists' awareness of responsibility in terms of environmental, social and economic aspects of that region. Sustainable community-based tourism destinations represent the population of this research. The sample of the study consists of tourists who visited the Ovacık village of Şile district of Istanbul within the scope of the `A Day in Ovacık Village` project and were reached by using criterion sampling and snowball sampling techniques of the purposeful sampling method. Semi-structured interviews were held between 01 May and 2 June 2021 with a total of 30 participants within the scope of the research. The data analysis of the study, which was based on grounded theory, was made using the NVivo 10 package program.In the study based on the model of Corbin and Strauss (1990), the main themes were determined through the research data, which was evaluated in detail and systematically in three stages as open, axial, and selective coding. In this study, interpretative grounded theory design was used. From the coding category on which the research model is based, Glaser's (1978) `6C Coding Family` was used and the research data were categorized by considering the `conditions, causes, consequences, context, contingencies, and covariances`. In the model, that was obtained as a result of the research, `motivational factors related to community-based tourism` correspond to the causal conditions affecting the phenomenon, the concept of `experience` corresponds to the phenomenon which is the subject of the research, and `participation in the experience` corresponds to the context that explains the participation of the participants in the activities at the destination. `Sustainable community-based tourism experience elements` represent the intermediary conditions that support the phenomenon of tourist experience, and `sustainability dimensions of community-based tourism` represent the action strategies carried out in the destination. In the result part of the model, experience has been related to `satisfaction, behavioral intention and responsible tourist behavior`. Relying on the research results, some suggestions were made towards the practitioners and the researchers.