Türkiye'de kırsal kalkınma politikaları ve 2007-2013 dönemi hibe desteği sağlanan kırsal kalkınma projelerinin etki analizi

Abstract

Bu tez çalışması ile Türkiye'de uygulanan kırsal kalkınma politikalarında yaklaşım değişikliğine yol açan içsel ve dışsal faktörlerin ortaya konulması, AB üyelik süreciyle birlikte IPARD-I (2007-2013) kapsamında hibe desteği sağlanmış kırsal kalkınma projelerinin AB Etki Değerlendirme Rehberi temelinde etki analizinin yapılması amaçlanmıştır. Bu amaçla Türkiye genelinde programın uygulandığı 42 il düzeyinde toplam 170 faydalanıcı ile anket çalışması gerçekleştirilmiştir. Anket verilerine göre, faydalanıcılar açısından hibe desteklerinin en güçlü ve etkili ekonomik sonuçlarının yerel ekonominin çeşitliliğini geliştirme, tarım dışı iş olanakları yaratma gibi çiftlik gelirlerini artırıcı etkiler olduğu belirlenmiştir. Faydalanıcılara göre, hibe destekleri ürün/hizmet kayıplarını azaltırken aynı zamanda ürün kalitesini geliştirmekte, yatırım koşullarını iyileştirmektedir. Çalışmada hibe desteklerinin sosyal, kültürel ve sağlık etkilerini tespit etmek için yapılan faktör analizi sonucunda; çalışma koşulları ve sosyal haklar faktörü, iş kalitesi ve kamu sağlığı faktörü, istihdam faktörü ile kültürel miras ve fırsat eşitliği faktörü olmak üzere dört faktör belirlenmiştir. Yatırımların yenilikçiliği konusundaki değerlendirmeler faktör analiz tekniği yardımıyla analiz edilmiş ve dört faktör elde edilmiştir. Bunlar; yenilikçilik ve sürdürülebilirlik faktörü, çevre dostu üretim, girişimcilik ve enerji faktörü, kırsal kalkınma faktörü ile farkındalık faktörüdür. Son olarak çalışmada faydalanıcı işletmelerden reel ciro artışı, kapasite artışı veya istihdam artışı sağlayarak başarılı olmuş işletmelerin bu durumlarını etkileyen faktörlerin belirlenmesi amacıyla logit modelleri tahmin edilmiştir. Bulgulara göre; reel ciro artışı sağlama durumunun en önemli belirleyicisi yatırım yapılan sektör iken, istihdam sayısını artırma durumunun en önemli belirleyicisi hibe tutarı, kapasite artışı sağlama durumunun en önemli belirleyicisi ise işletme türü olarak belirlenmiştir. Diğer yandan reel ciro artışı sağlama, istihdam yaratma ve kapasite artışı sağlama başarısı küçük ölçekli yatırımlarda daha fazla olmuştur. Bu sonuçlar kırsal kalkınma proje desteklerinde küçük ölçekli işletmelerin daha fazla desteklenmesi gerektiğini göstermektedir.

The aim of this thesis is to highlight the internal and external factors that lead to change in rural development policy in Turkey and to conduct an analysis based on the EU impact assessment guidelines of rural development projects funded under IPARD-I (2007-2013) as part of the EU accession process. In order to achive to objectives of the study, a survey was conducted with a total of 170 beneficiaries at the level of 42 provinces where the program was implemented throughout Turkey. According to data provided by survey, the strongest and most effective economic outcomes of grant support for beneficiaries are the effects of increasing agricultural income, such as improving the diversity of the local economy and creating non-agricultural employment opportunities. The study identified four factors as a result of the factor analysis to determine the social, cultural, and health impacts of the grants: working conditions and social rights, job quality and public health, employment, cultural heritage, and equal opportunity. Investment innovativeness ratings were analyzed using factor analysis, and four factors were identified. These are the innovation and sustainability factor, the green production factor, the entrepreneurship and energy factor, the rural development factor and the awareness factor. Finally, the study estimated logit models to identify the factors that influence the situation of beneficiary companies that succeeded by increasing their real turnover, increasing capacity or increasing employment. According to the results, the most important determinant for increasing real turnover is the sector in which the investment is made, the most important determinant for increasing the number of jobs is the amount of the grant, and the most important determinant for increasing capacity is the type of enterprise. On the other hand, the success of real turnover increase, job creation and capacity increase was higher in small scale investments. These results show that small-scale enterprises should be supported more in rural development project supports.