Küçük ve büyük kütle oranlı değen çift yıldızların incelenmesi

Abstract

Değen çift yıldızları konu alan bu tez çalışmasında, seçilen beş aday sistemin yörünge dönem değişimleri incelenmiş ve sonuçlar tartışılmıştır. Ayrıca çalışmada, adaylardan birinin (XY Boo) ışık eğrisi analizi de yapılmıştır. Çalışma kapsamında, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Ulupınar Gözlemevi'nde gerçekleştirilen, XY Boo ve GM Dra'nın gözlemlerinden toplam 12 minimum zamanı elde edilmiş ve literatürden toplananlar ile birlikte dönem analizinde kullanılmıştır. XY Boo'nun, fotometrik ölçümlerle tamamlanan ışık eğrisinin W-D yazılımıyla çözümlemesi yapılarak sistemin fiziksel parametreleri elde edilmiş ve alınan sonuçlar kullanılarak bileşenlerin mutlak parametreleri hesaplanmıştır. Analizi yapılan küçük kütle oranlı A-türü XY Boo ve büyük kütle oranlı A-türü HT Vir çiftlerinin O-C diyagramında artan parabolik bir değişim sergiledikleri görülmüştür. Çalışmada yer alan küçük kütle oranlı W-türü GM Dra, büyük kütle oranlı W-türü RW Dor ve büyük kütle oranlı A-türü TW Cet çiftleri ise O-C diyagramında azalan parabolik bir değişim göstermektedir. Artan ve azalan değişimlerle birlikte sistemlerin O-C dağılımlarında ortaya çıkan çevrimsel değişimler de analizde değerlendirilmiştir. Sistemlerin yörünge dönemlerindeki değişimler, çiftin bileşenleri arasındaki kütle aktarımına bağlı olarak yorumlanmıştır. Dönemdeki çevrimsel değişimler için, çift sistemle yörünge hareketi yapan üçüncü/dördüncü cisim veya manyetik aktivite kaynaklı olasılıklar göz önünde bulundurularak değerlendirilmiştir.

In this thesis study on contact binary stars, five selected systems were investigated for orbital period variaitons and the results were discussed. Also one of these systems (XY Boo) was solved on light curve analysis. 12 minima times were obtained from XY Boo and GM Dra observations in Çanakkale Onsekiz Mart University Ulupınar Observatory and these minima times were used in analysis of period change together with the other minima times which taken from literature. Completed light curve with photometry for XY Boo was analysed by W-D code and physical parameters were obtained from this solution. And by using these results absolute parameters were calculated for the components of the system. The O-C analyses shows that, A-type XY Boo with low mass ratio and A-type HT Vir with high mass ratio have increasing parabolic variations in their O-C diagram. W-type GM Dra with low mass ratio, W-type RW Dor and A-type TW Cet with high mass ratio have decreasing parabolic variations in their O-C graph. In addition to parabolic changes, cyclical variations were also observed in O-C diagrams. The period changes of the systems were interpreted as mass transfer between the components. And the cyclical changes explained by the presence of a possible third or fourth body and the presence of possible magnetic activity effects.