Doğrudan yabancı sermaye yatırımlarının belirleyicileri: Türkiye için ekonometrik bir analiz

Abstract

Doğrudan yabancı sermaye yatırımları, küreselleşme sürecinin ivme kazanmasıyla birlikte ortaya çıkan en önemli olgulardan biridir. Uzun dönem niteliği, beşeri sermaye sağlaması, teknoloji transferi, istihdam yaratması ve sermaye yetersizliğine kaynak olması doğrudan yatırımları diğer finansman türlerinden ayırmakta ve daha önemli kılmaktadır. Türkiye'nin de yer aldığı gelişmekte olan ülkeler karşılaştıkları tasarruf dar boğazı ve sermaye yetersizliği gibi temel problemlerini çözmek için en etkili politika aracı olarak doğrudan yabancı sermaye yatırımlarını görmektedir.Çalışmada 1985-2020 yıllarına ait veriler kullanılarak, Türkiye'deki doğrudan yabancı sermaye yatırımlarının belirleyicilerine ilişkin bir araştırma yapılmıştır. Bu doğrultuda ilk olarak seçilmiş kişi başı gayrisafi yurtiçi hasıla, enflasyon ve dışa açıklık değişkenlerinin durağan olup olmadıkları Augmented Dickey Fuller ile Phillips Perron birim kök testi yapılarak incelenmiştir. Serilerin durağanlığının tespit edilmesi sonrası Johansen eşbütünleşme testi ve seriler arasındaki nedensellik ilişkisini açıklamak için Granger nedensellik analizi yapılmıştır. Son olarak, VAR modeli kurularak değişkenler arasındaki ilişkiyi saptamak amacıyla etki-tepki ve varyans ayrıştırması teknikleri kullanılmıştır. Ampirik bulgulara göre kişi başı gayrisafi yurtiçi hasıla ile doğrudan yabancı sermaye yatırımları arasında pozitif yönlü bir ilişki olduğu sonucuna ulaşılırken, enflasyon ve dışa açıklık değişkenleri ile doğrudan yabancı sermaye yatırımları arasında negatif yönlü bir ilişki olduğu görülmüştür.

Foreign direct investment is one of the most significant phenomena that emerged with the pick speed of the globalization process. Foreign direct investment is more important and distinguished from other types of financing in terms of being long-term, providing human resource, technology transfer, employment opportunities and being a source of capital insufficiency. Developing countries, including Turkey, considers foreign direct investment as the most effective policy tool to solve their basic problems such as the savings bottleneck and lack of capital.In this study, a research was conducted on the determinants of foreign direct investment in Turkey, by using the data for the years 1985-2020. In this regard, firstly, whether the selected GDP per capita, inflation and openness variables are stationary or not was investigated by using Augmented Dickey Fuller and Phillips Perron unit root tests. After determining the stationarity of the series, the Johansen cointegration test and Granger causality analysis were performed to explain the causality relationship between the series. Lastly, impulse-response and variance decomposition techniques were used to determine the relationship between variables by setting up the VAR model. Empirical findings, show that there is a positive relationship between GDP per capita and foreign direct investment, while there is a negative relationship between inflation and openness variables and foreign direct investment.