Makroekonomik göstergelerin hisse senedi fiyatlarına etkisi: BİST'de bir uygulama

Abstract

Makroekonomik değişkenler ile sermaye piyasaları arasındaki ilişki hem ulusal hem deuluslararası literatürde önemli bir konudur. Sıkça çalışılmış bir konu olsa da hisse senedifiyatları üzerinde makroekonomik değişkenlerin nasıl bir etkisi olduğu konusunda bir fikirbirliği yoktur.Yapılan çalışmalar yüksek oranda gelişmiş piyasalar üzerine olsa da gelişmekte olanpiyasaların gelecekte sağlayacağı nakit akımlarının yüksek olacağına olan inanç gelişmekteolan piyasaları ilgi çekici hale getirmektedir. Bu sebeple Türkiye gibi gelişmekte olan bir ülkeiçin bu çalışmanın yapılması faydalı olarak görülmektedir. Literatürde; çalışma için seçilenmakroekonomik değişkenler (dolar kuru, mevduat faiz oranı, enflasyon, para arzı, emtiafiyatları) arasında anlamlı ilişkiler saptanmış olsa da çalışmada seçilen zaman serileri özelindeilişkinin var olup olmadığını saptamak amaçlanmıştır.Bu çalışmanın amacı Ocak 2005- Aralık 2019 tarihleri arasındaki aylık zaman serilerinikullanarak BİST 100 borsa fiyatları ile makroekonomik göstergeler arasında ilişki olupolmadığını ortaya koymaktır. Seçilen makroekonomik göstergelerle, BİST 100 fiyatlarıarasındaki istatistiksel ilişkinin kapsamını belirlemek için yapılan analizde Eviews 11 paketprogramı kullanılmıştır. Zaman serileri ile çalışıldığından serilerin durağanlığı ADF ve PPbirim kök testleri ile sınanmıştır. Düzey değerde durağanlık saptanamadığından tüm serilerinlogaritmalarının birinci derece farkları alınmış ve birinci farkta durağanlık sağlanmıştır.Çalışmada hisse senedi fiyatı ve makroekonomik değişkenler arasındaki ilişki sınanırken budeğişkenler arasında karşılıklı ilişkilerin irdelendiği Vector Hata Düzeltme (VEC) modelikurulmuştur. VAR modeli aracılığıyla öncelikle etki-tepki analizi ve varyans ayrıştırmasısonuçları yorumlanmıştır. Kullanılan değişkenler arasında eşbütünleşme, olması durumunaulaşılmıştır. Son olarak değişkenler arasındaki ilişkinin yönünü tespit etmak için Grangernedensellik testi kullanılmıştır. Çalışmanın sonucunda Brent petrol fiyatlarındaki %1'lik birartış BİST 100'ü %0.23 oranında arttırırken; faizdeki %1'lik artış BİST 100'ü %0.38azaltmaktadır. Dolar kurundaki %1'lik artış BİST 100' ü %0.77 arttırmaktadır. Serilerin uzundönemde birbirleri ile hareket ettikleri sonucuna ulaşılsa da değişkenler arasındaki bu ilişki sonderece kısıtlıdır.

The relationship between macroeconomic variables and capital markets is an importantissue in literature. Although this topic is frequently studied, there is no consensus for the impactof macroeconomic variables on stock prices.Despite the studies are mostly on developed markets, it is believed that ever evolvingmarkets will provide cash flow in the future. So this markets are becoming remarkable. For thisreason it is considered beneficial to conduct this study for a developing country like Turkey. Inthe literature; the selected macroeconomic variables for this study (dollar exchange rate, interestrates on deposits, inflation, supply of money, commodity prices) significant relationship werefound. But in this study, it is aimed to determine whether there is a relationship specific to theselected time series.The target of this study is to reveal whether there is a relationship between BIST 100stock market prices and macroeconomic indicators by using monthly time series betweenJanuary 2005- December 2019. Eviews 11 computer software was used in data analysis to findout the statistical relationship and the extent/magnitude of the relationship between themacroeconomic indicators, and stock exchange prices. The stationary of the series was testedwith ADF and PP unit root tests because working with time series. No stationary was detectedin the level value so made deviations for all series and the stability has been achived. In thisstudy, the relationship between stock price and macroeconomic variables and scrutinized byVEC (Vector Error Correction) model the relationship between this variables. First of all, theresults of impulse- response analysis and variance decomposition were interpreted through theVAR model. It has been reached that there is cointegration among the variables used. FinallyGranger causality test was used to determine the direction of the relationship between thevariables. As a result of this research a 1% increase in Brent oil prices, increased BIST 100 by0.23%. 1% increase in interest reduces BIST 100 by 0.38%. A 1% increase in the dollar rateincreases BIST 100 by 0.77%. The series move with each other in the long term. But thisrelationship between variables is extremely limited.