Resimli hikaye kitaplarının kapsayıcılık ve çocuk hakları açısından incelenmesi

Abstract

Günümüz dünyasındaki yaşam koşulları olumlu veya olumsuz yönde tüm insanları olduğu gibi çocukları da etkilemektedir. Resimli çocuk kitapları çocukların karşılaştığı durum ve olayların açıklanmasında ve farklılıklara saygı duyma gibi önemli değerlerin kazandırılmasında önemli bir araçtır. Bu çalışmada 2010-2020 yılları arasında, Türkçe basılmış, 400 adet 3-7 yaş arası çocuklara uygun resimli hikâye kitaplarını kapsayıcılık ve çocuk hakları açısından incelemek amaçlanmıştır. Bu doğrultu da araştırmanın yöntemini, nitel araştırma metotlarından içerik analizi modeli oluşturmaktadır. Resimli çocuk kitaplarının değerlendirilmesi aşamasında araştırmacı tarafından hazırlanan `Resimli Kitap İnceleme Formu` kullanılmıştır. İncelenen kitaplar (1) tema olarak kapsayıcılık/çocuk hakları konularını hedefleyen kitaplar (2) genel olarak amacı kapsayıcılık/çocuk hakları konuları olmasa da içerisinde gömülü olarak kapsayıcılık/çocuk hakları ile ilgili iletiler bulunduran kitaplar olarak derinlemesine incelenmiştir. Buna göre 232 kitapta çocuk hakları ve kapsayıcılık temasına yer verilmezken 168 kitapta kapsayıcılık ve çocuk hakları ile ilgili iletilere gömülü olarak yer verildiği tespit edilmiştir. Yine 1 kitap dışında resim ve metin uyumu kitaplarda bulunduğu, 320 kitabın resimlerinin gerçekçi/inandırıcı olduğu saptanmıştır. Kitapların önemli bir kısmında insan karakterlerinin yer aldığı ve bu insan karakterlerinin farklı kültürel özelliklerde olduğu saptanmıştır. İncelenen kitapların 14'ü doğrudan çocuk haklarını öğretmeyi hedeflerken, çocuk haklarıyla ilgili olabilecek iletiler barındıran 187 kitap saptanmıştır. Kitapların 128'inde yaşama, 144'ünde gelişme, 17'sinde korunma ve 5'inde katılma hakkına yer verilmiştir. Çocuk haklarından en çok gelişim hakkı vurgulanmıştır.

Living conditions in today's world affect all people, as well as children, in a positive or negative way. Picture story books are an important tool in explaining situations and events faced by children and in gaining important values such as respecting differences.In this study, it was aimed to examine 400 illustrated storybooks for children aged 3-7, published in Turkish between 2010-2020, in terms of inclusivity and children's rights. Therefore, the method of the research is was the content analysis model, one of the qualitative research methods. In the evaluation phase of picture story books, the `Picture Story Book Review Form` prepared by the researcher was used. The books were examined in-depth as (1) the books targeting inclusivity/children's rights as a theme (2) books that contain messages about inclusivity/children's rights embedded in them, although their general purpose is not inclusivity/children's rights issues. Accordingly, while the themes of children's rights and inclusivity were not included in 232 books, it was found that messages about inclusivity and children's rights were embedded in 168 books. Besides, except for one book, it was determined that the picture and text harmony were found in the books, and the pictures of 320 books were realistic/convincing. It was revealed that an important part of the books are human characters and there are various characters with different cultural characteristics. 14 of the books are directly aimed at teaching children's rights, and 187 books were identified that contain messages that may be related to children's rights. In 128 of the books, the right to life, development in 144, protection in 17, and participation in 5 were included. Of the children's rights, the right to development was contained the most.