Sürdürülebilir tarım ilkeleri kapsamında Kahramanmaraş şartlarında silajlık sorgum (Sorghum bicolor L.) çeşitlerinde farklı organik gübre kullanım olanakları

Abstract

Sürdürülebilir tarım, ekolojik sistemde hatalı uygulamalar sonucu kaybolan doğal dengeyi yeniden sağlamaya yönelik, çevre dostu üretim modellerini içinde bulunduran, organik ve yeşil gübrelemeyi, münavebe sistemini, toprağın muhafazasını, bitki direncini arttırmayı, parazit ve predatörlerden yararlanmayı tavsiye eden, ürünün kalitesini yükseltilmesi yanında yeterli miktarda ürün almayı da hedefleyen bir sistemdir. Bu kapsamda bu çalışmada ekim nöbeti sisteminde öncü bitki olarak fiğ+tritikale karışım otu ve ana bitki olarak silajlık sorgum çeşitleri yetiştirilmiştir. İki yıllık süre ile yürütülen çalışmada, organik kaynaklı gübreler (tavuk gübresi, sığır gübresi, koyun gübresi, solucan gübresi ve gidya materyali) ile geleneksel yetiştiricilik sistemi kıyaslanmıştır. Araştırma bölünmüş parseller deneme desenine göre 3 tekrarlamalı olarak ana parsellere organik gübre uygulamaları ve alt parselere sorgum çeşitleri gelecek şekilde 2019-2020 ve 2020-2021 yılları arasında yürütülmüştür. Çalışmada fiğ+tiritikale karışımında geleneksel yetiştiricilikte 8 kg da-1, gidya 0.8 ton da-1, solucan gübresi 0.4 ton da-1, koyun gübresi 0.6 ton da-1, tavuk gübresi 0.5 ton da-1 ve sığır gübresi 0.7 ton da-1 kullanılmıştır. Araştırma sonucunda sürdürülebilir fiğ+tritikale kaba yem yetiştiriciliği tarımında organik kaynaklı gübreler kullanılarak yetiştiricilik yapılabileceği, organik gübre kullanımı ile yemde bulunan NDF ve ADF oranının azalmasıyla sindirilebilirliğinin arttığı ve otun kalitesinin olumlu yönde etkilendiği belirlenmiştir.Ana bitki silajlık sorgum yetiştiriciliğinde geleneksel yetiştiricilik sisteminde 25 kg da-1, gidya 1.6 ton da-1, solucan gübresi 0.8 ton da-1, koyun gübresi 1.2 ton da-1, tavuk gübresi 1.0 ton da-1 ve sığır gübresi 1.4 ton da-1 kullanılmıştır. İki yıllık ortalama sonuçlarına göre bitki boyunun 202.31-242.57 cm, sap kalınlığının 15.13-17.45 mm, yaprak sayısının 10.67-12.84 adet, yeşil otta yaprak oranının %20.42-23.40, yeşil otta sap oranının %70.06-71.46, yeşil ot veriminin 2129.3-3582.6 kg da-1 ve kuru ot veriminin 545.87-940.35 kg da-1 arasında değiştiği tespit edilmiştir. Silajların başlangıç (T0) dönemine ait örneklerin pH değerinin 5.52-5.57, kuru madde oranının %26.16-26.95, ham protein oranının %3.35-4.50, organik madde miktarının %90.19-91.61, ham kül oranının %8.12-9.81, ADF oranının %30.41-34.25, NDF oranının %59.59-62.11 ve kondense tanen içeriğinin %0.57-0.99 arasında değiştiği saptanmıştır. Olgunlaşmış silajların (T60) pH değerinin 4.14-4.37, kuru madde oranının %23.58-25.63, ham protein oranının %4.15-6.55, organik madde miktarının %90.36-91.02, ham kül oranının %8.98-9.64, ADF oranının %34.97-37.19, NDF oranının %62.40-63.96 ve kondense tanen oranının %0.79-1.19 arasında değiştiği saptanmıştır. Yapılan toprak analizleri sonrasında organik gübrelerin toprağın pH, saturasyon ve kireç seviyesini değiştirmediği, buna karşılık toprağın tuz içeriğini düşürdüğü ve organik madde miktarını yükselttiği saptanmıştır. Ek olarak tavuk gübresi, sığır gübresi ve koyun gübresi ile topraktaki potasyum içeriğinin yükseldiği belirlenmiştir. Fosfor içeriğinin ise gübre uygulamalarından önemli derecede etkilendiği, gidya organik materyali dışında kullanılan organik gübrelerin toprağın fosfor içeriğini yükselttiği tespit edilmiştir.

Sustainable agriculture system includes environmentally friendly production models that recommends organic and green fertilization, crop rotation system, soil conservation, improving plant resistance to environmental factors. Vetch and triticale mixture was grown as the pioneer crop for main crop silage sorghum in the crop rotation system in order to achieve forproductiondion all over the vegetation period in the present study. Field experiments were carried out for a period of two year in from 2019 to 2021 for comparing organic fertilizers(gyttja, vermicompost, sheep manure, chicken manure and cattle manure) with traditional system. The trial plan was arranged in split plots in completely randomized block design with 3 replications. Organic fertilizer applications and sorghum cultivars were placed as the main plots and sub-plots, respectively. Organic fertilisers applied for vetch+triticale mixture were applied as 0.8 ton da-1 gyttja, 0.4 ton da-1 vermicompost, 0.6 ton da-1 sheep manure, 0.5 ton da-1 and cattle manure 0.7 ton da-1 chicken manure, which are corresponding to traditional Nitrogen application dose of 8 kg da-1. As a result of this part of the research, it has been determined that usage of organic based fertilizers in sustainable vetch+triticale forage production may improve the quality by decrasing NDF and ADF content of the forage. Organic fertilizers applied for sorghum mixture were applied as 1.6 ton da-1 gyttja, 0.8 ton da-1 vermicompost, 1.2 ton da-1 sheep manure, 1.4 ton da-1 cattle manure and 1.0 ton da-1 chicken manure, which are corresponding to traditional nitrogen application dose of 25 kg da-1. According to the two-year average results, the plant height, the stem thickness, the number of leaves, the leaf ratio in fresh forage, the stalk ratio in fresh forage fresh forage yield and the hay yield and were recorded as 202.31-242.57 cm, 15.13-17.45 mm, 10.67-12.84, is 20.42-23.40%, 70.06-71.46%, the is 2129.3-3582.6, 545.87-940.35 kg da-1, respectively. In the T0 period of silages, pH value varied between 5.52-5.57, dry matter rate 26.16-26.95%, the crude protein rate 3.35-4.50%, the organic matter content %90.19-91.61%, the crude ash rate 8.12-9.81%, the ADF rate 30.41-34.25%, the NDF rate 59.59-62.11%, the condensed tannin rate 0.57-0.99%. In the samples belonging to the T60 period of silages, pH value varied between 4.14-4.37, the dry matter ratio 23.55-24.76%, the crude protein ratio 4.15-6.55%, the organic matter content 90.36-91.02%, the crude ash ratio 8.98-9.64%, the ADF ratio 34.97-37.19%, the NDF ratio 62.40-63.96% and the condensed tannin ratio 0.79-1.19%. As a result of soil analysis, it was determined that organic fertilizers did not change the pH, saturation and lime levels of the soil, but decreased the salt content of the soil and increased the amount of organic matter. In addition, it was determined that the potassium content in the soil increased with chicken manure, cattle manure and sheep manure applications. It has been determined that the phosphorus content was significantly affected by the fertilizer applications, and the organic fertilizers used other than the gyttja organic material caused an increament the phosphorus content of the soil.