Bafra Arkeoloji ve Etnografya Müzesi'ndeki etnografik madeni mutfak eşyaları

Abstract

Eşsiz örneklerine rastladığımız Türk maden sanatının ilk adımları Orta Asya'da atılmıştır. Bölgede bulunan ve Ön Türk Kültürler (Proto-Türk) olarak kabul edilen çeşitli kültürler, Türk maden sanatının şekillenmesinde önemli bir role sahiptir. Biri diğerinin ardılı olarak gelişen bu kültürlerin ekolünü diğer bütün Türk devletleri miras alarak sürdürmüştür. Orta Asya'ya sığmayıp taşan bu miras Avrupa içlerine kadar sıçramış, Anadolu'ya kadar gelmiştir. Gelirken de karşılaştığı bütün sanat üsluplarıyla etkileşim içine girmiştir. Özellikle İslam sanatıyla büyük bir sentez oluşturarak Karahanlı'dan Gazneliler'e, Büyük Selçuklu'dan, Anadolu Selçuklularına kadar uzanmış ve Osmanlı Devletine kadar ulaşmıştır. Osmanlı maden sanatı da neredeyse bütün üretim yöntemleri denenmiş ve çeşitli biçimleri geliştirilmiş olan bu hazır miras üzerinde yükselmiştir.Metale dair en eski izlere Paleolitik ve Neolitik dönemlerine ait Karain ve Beldibi mağaralarında rastlanan Anadolu, maden işleme sanatının en eski örneklerini bünyesinde barındırması nedeniyle madenciliğin beşiği olarak bilinmekte ve madenciliğin buradan başlayarak diğer bölgelere yayıldığı kabul edilmektedir. Jeolojik yapısı gereği zengin maden rezervlerine sahip bu topraklarda yaşayan uygarlıklar, maden bilimine dair pek çok yöntemi deneyip geliştirerek bir sonraki buluşlara ilham olmuştur.Kökleri Orta Asya'da Ön Türklere, Anadolu'da Karain ve Beldibi yerleşkelerine kadar inen bu buluşlar, insanlığın ortak mirası olup tezimizin de temelini oluşturmaktadır. Bu bağlamda maden sanatında kullanılan başlıca madenler incelenmiş, maden işleme tekniklerine değinilmiş, madeni parçaları birleştirme yöntemleri açıklanmış, madeni eserleri süsleme teknikleri görsel bilgiler eşliğinde anlatılmış ve tezde yer alan madeni kap türleri tanımlanarak tez kapsamınca bilimsel veriler ışığında ayrıntılı bir şekilde incelenmiştir. En nihayetinde ise tezimizin konusu olan madeni kullanım eşyaları katalog bölümünde kapsamlı bir şekilde anlatılmıştır.Anahtar Sözcükler: Orta Asya, Anadolu, Maden, Metalurji, El Sanatı, Üslup

The first article of Turkish mining art, of which we come across unique examples, was published in Central Asia. Various cultures in the region and accepted as Pre-Turkic Cultures (Proto-Turks) play an important role in shaping Turkish mining art. It continued the school of these cultures, one of which developed as the successor of the other, by inheriting all other Turkish states. This heritage, which does not fit into Central Asia, has spread to the interior of Europe and reached Anatolia. He interacted with all the art styles he encountered while coming. Especially by forming a great synthesis with Islamic art, it extended from Qarakhanids to Ghaznavids, from Great Seljuks to Anatolian Seljuks and reached the Ottoman Empire. The Ottoman metalwork art rose on this ready-made heritage of which almost all production methods were tried and various forms were developed.The oldest traces of metal can be found in Karain and Beldibi caves belonging to the Paleolithic and Neolithic periods, Anatolia is known as the cradle of mining because it contains the oldest examples of the art of metalworking and it is accepted that mining started from here and spread to other regions. Civilizations living in these lands, which have rich mineral reserves due to their geological structure, have inspired the next discoveries by experimenting and developing many methods of mining science.These discoveries, whose roots go back to the Pre-Turks in Central Asia, to the Karain and Beldibi settlements in Anatolia, are the common heritage of humanity and form the basis of our thesis. In this context; The main metals used in the art of mining were examined, the techniques of metalworking were mentioned, the methods of joining the metal pieces were explained, the decoration techniques of the metal works were explained with visual information, and the types of metal vessels included in the thesis were described and examined in detail in the light of scientific data. Finally, the use of metal objects, which are the subject of our thesis, are explained in detail in the catalog chapter.Keywords: Central Asia, Anatolia, Mining, Metallurgy, Handicraft, Style