Orta Çağda Samsun

Abstract

Samsun ve çevresinin kurulduğu coğrafyanın geçmişi milâttan önceki zamanlara dek uzanmaktadır ve çeşitli unsurlar yörede hâkimiyet sağlamaya çalışmışlardır. MÖ VIII.-VII. yüzyıllarda ise Amisos ticaret kolonisinin kurulması, Orta Çağda da devam edecek olan ticarî faaliyetlerin temelini oluşturmuştur. XI. yüzyılada Selçuklu Türkleri Karadeniz Bölgesi'ne ulaşmışlardır. Türkiye Selçukluları tarafından ise `Müslüman Samsun` kurulmuştur. Böylece Trabzon Rum Devleti ile siyasî ilişkileri de başlamıştır. XIII. yüzyılda uluslar arası düzeyde ticaret yapan Lâtinlerin ve özellikle Cenevizlilerin Simisso kolonisini kurmaları, bölgenin önemini artırmıştır. Bu durum Moğollar Anadolu'ya geldiklerinde bile devam etmiştir. Bu dönemde Samsun ve çevresinde ortaya çıkan yeni bir unsur ise Türk Beylikleridir. Son olarak Osmanlıların 1420'li yıllarda Samsun ve çevresinde idarî birlik sağlamalarıyla şehir tek merkezli bir yönetim altına girmiştir. Samsun'un Orta Çağ tarihi araştırılırken karşılaşılan en önemli problemlerden biri, şehrin adıyla ilgili olanıdır. Amisos, Müslüman Samsun, Simisso birbirine yakın ama birbirinden farklı özelliklere sahip şehirler olmuşlardır. Ancak bu ayrımın ihmal edildiği durumlarla karşılaşılmış ve bu husus açıklığa kavuşturulmak istenmiştir. Bunu yaparken gerek kaynak eserler gerekse araştırma eserleri titizlikle incelenmiştir. Bu çalışma hazırlanırken, Orta Çağda farklı dillerde yazılmış kaynak eserler incelenmiştir. Bunlardan Lâtince yazılan kaynaklar ayrı bir öneme sahiptir. Zira Cenevizlilerin gelişiyle Samsun ve çevresinde ticarî faaliyetler artmış haliyle bu durum çeşitli türden belgelerin oluşmasına neden olmuştur. Bu belgeler Cenova'daki Archivio Di Stato Di Genova'da bulunmaktadır. Ancak ne yazık ki bu belgeleri okuyabilmek, tarafımızca mümkün olmadığından, bu sorunu tez konumuz hakkında yayımlandığını tespit ettiğimiz bazı belgelere ulaşarak özelikle G. I. Brătianu'nun neşrettiği belgelere ve bizzat arşiv belgelerine dayalı eser kaleme alan, Michel Balard, S. P. Karpov ve Rafał Quirini-Popławski gibi pek çok araştırmacının çalışmalarından istifade ederek halletmeye çalıştık. Bu araştırmanın sonucunda getirilen kanaat ise genel olarak Karadeniz Havzası ve özel olarak ise Samsun ve Simisso hakkında Lâtince belgelerin araştırmacılar tarafından daha çok incelenmesi gerektiğidir.

History of the Central Black Sea Region goes back to before Christian era and different powers had tried to dominate on the region. Importantly commercial colonies especially Amisos had been constituted in the Black Sea Region in VIII-VII BC. Afterwards Seljuks began to settle in Anatolian territories in the XIth century, and they established the city called `Muslim Samsun`. And political struggles had occurred in Samsun and around between Seljuks and Trebizond Roman State. In XIIIth and XIVth centuries Genoese had established a colony, named Simisso near Samsun, and commercial value of the region had been protected by the Mongols to. When Mongol influence decreased in the Anatolia in XIVth century, Turkish Beyliks protected Turkish existence in the region till the Ottoman Period. The cities Amisos, Muslim Samsun and Simisso are very close to each other but these are different cities. There is a misunderstanding at this point. However it seems that this important subject had been neglected. Because of this we want to explain this problem on the basis of analysing sources and studies.Genoese had played an important role at trading activities in the Black Sea and they had written their business operations. There are lots of archival resources about Simisso in Archivio Di Stato Di Genova and they must be analysed. However it is hard to read the Latin sources by us. Because of this we benefited from published archival resources by G. I. Brătianu and studies written based on archival sources such as Michel Balard, S. P. Karpov and Rafał Quirini-Popławski. The opinion in consequence of this thesis is that generally about Black Sea Basin and particularly about Samsun and Simisso must be analysed based on the Latin sources by the researchers.