Sultanın silâhları (1520-1566)

Abstract

Kanunî Devri'nde Osmanlı silah üretim tesisleri hemen hemen bütün unsurlarını kendi imkânlarıyla üretebilmekteydi. Silâhları ya da silâh parçalarını devlete para mukabilinde satan yerel esnafın da savaş malzemelerinin imalatında ve üretimin gelişmesinde rolü büyüktür. Silâh üretiminde faaliyet gösteren esnaf, zanaatkâr ve resmi görevlilere vergi muafiyeti gibi bazı imtiyazlar verilmekteydi. Kanunî Devri'nde Tophâne, Tersâne ve Cebehâne gibi kurumlara ait eski bina müştemilâtı yeni yapılan binalarla geliştirilmiş ve üretim kapasiteleri artırılmıştır. Bu tesisler Kanunî'nin tahta çıkışından ölümüne kadar sürekli bir harp hazırlığı içerisinde olmuşlar ve silâh üretim faaliyetlerini kesintisiz sürdürmüşlerdir. Savaş yoksa savaşa hazırlık vardı. Kanunî bu kurumların ve üretim tesislerinin gelişim ve çalışmasını yakından takip etmiştir. Onun döneminde gelişen harp silâhları imalatı sayesinde Osmanlı İmparatorluğu küresel bir güç haline gelmiştir. Osmanlıların siyasî, ekonomik ya da askerî açıdan ilişkili olduğu devletlere ait silâhları da bir şekilde elde ederek kullanıldıklarına dair veriler arşiv belgeleri sayesinde ortaya çıkarılmıştır. Özellikle Topkapı Sarayı'nın silâh koleksiyonu küresel bir silâh mağazası görüntüsü arz etmekteydi. Bu silâhların önemli bir kısmının diplomatik hediye olduğu kesin olmakla birlikte envanterde yer alan bazı silâhların da savaş ganimeti olduğuna dair verileri de çalışmamızda ortaya koyduk. Diğer yandan Kanunî Devri'nde Osmanlı silâhlarının; siyasî ittifak, ihracat, hibe, hediye ve kaçakçılık gibi sebeplerle dünyanın birçok farklı yerine ulaşmış olduğunu tespit ettik. Osmanlı silâhlarının çeşitli gerekçelerle dünyanın birçok yerine ulaşması Osmanlı silahlarının da devrin en iyi teknolojisine sahip olduğunu anlamamıza yardımcı olur. Kanunî Devri'nde kullanılan silah türleri, silahların üretimi ve imalatında kullanılan hammadde ve mühimmatların temini cihan-şumul bir devletin ehemmiyetine binaen yeterince araştırılmamıştır. Çalışmamızda bu alandaki eksikliği gidermek maksadıyla öncelikli olarak Kanunî Devri silah türleri tasnif edilecektir. Silahların üretiminde kullanılan maden cevherleri ve bunların temin edildiği yerler arşiv belgelerinin sunduğu veriler doğrultusunda ele alınacaktır. Bilhassa ateşli silah mühimmatları ve üretim aşamaları tezimizde değerlendireceğimiz hususlar arasında yer alır. Çalışmamız sonunda elde ettiğimiz tespitler sayesinde Osmanlı ordusunun Kanunî Devri'ndeki gücü, kapasitesi ve gelişmişlik düzeyi ortaya çıkarılmış olacaktır.

Throughout the Kanunî reign of the Ottoman Empire, the war industry of the empire had the capability of manufacturing almost all weaponry domestically. There was a significant impact of local handicraftsmen on the development of the empire's war manufacturing via the government's procurements of weaponry and their pieces. Some facilitating privileges, such as tax exemptions, were given to tradesmen, artisans and officials engaged in the production of weapons. In the period of Kanunî rule, the establishments like Tophâne, Tersâne and Cebehâne were ameliorated by building new production facilities for increasing their manufacturing capabilities. These institutions were stayed ready in case of any war scenario and continued their arm production activities without any interactions from the succession of Kanunî to the Ottoman crown until his death. There was a motto for the Ottomans; if there is no war, there is preparation. Kanunî closely followed the development and work operation of these institutions. Thanks to the war manufacturing that developed during his reign, the Ottoman Empire became a global power. The data that the Ottomans used the weapons belonging to the states with which they were politically, economically or militarily related have been revealed thanks to the archive documents. Especially the gun collection of Topkapı Palace presents the image of a global arms store. While it is certain that a significant part of these weapons are diplomatic gifts, we have also revealed in our study the data that some of the weapons in the inventory are spoils of war. On the other hand, in the Kanuni reign, Ottoman weapons; We have determined that it has reached many different parts of the world due to reasons such as political alliance, exports, grants, gifts and smuggling. The high demand for Ottoman weapons during this era originated from the abundance of mineral resources of the empire, the craftsmannship quality, diversity and strength of the arms industry. The fact that Ottoman weapons reached many parts of the world for various reasons helps us to understand that Ottoman weapons also had the best technology of the period.The matters such as types of weapons, production process, and the supply of raw materials used in the manufacture and ammunition used in the age of Suleiman the Magnificent; had not been adequately researched even though the Ottoman Empire was a global state. In our study, particularly the types of weapons of the Kanuni period will have classified to eliminate the deficiency in this area. The ores used in the weapon production and the places they had obtained will have discussed in line with the data provided by the archival documents. In particular, firearm ammunition and production stages are other issues that we will evaluate in our thesis. The power, capacity, and level of development of the Ottoman army in the period of Suleiman the Magnificent will have revealed with the data we obtained at the end of our study.