Kırgız Türkçesi ve Türkiye Türkçesinde sözcüklerin cinsiyetlere göre çağrışım alanları

Abstract

Zihindeki herhangi bir duygu, düşünce veya imgenin bir diğerini bilinç alanına çekmesi olarak tanımlanan çağrışımın temel öğesi sözcüklerdir. İnsanlar için başlangıçta karmaşık ve bilinmez olan dünya, sözcükler aracılığıyla düzenlenerek bilinir hâle getirilir. Bu nedenle, sözcükler dünyayı anlamlandırmada kritik öneme sahiptir. Zihindeki bütün sözcükler; yazım, sesletim ve anlam özelliklerine ilişkin bilgilerle birlikte dil bilimde zihinsel sözlük olarak adlandırılan varsayımsal yapıda saklanır. Ancak zihinsel sözlükte sözcükler, basılı sözlüklerde olduğu gibi alfabetik sıraya göre dizilmemektedir. Sözcüklerin zihindeki dizilimi; içinde düşünce süreçlerinin, kültürün ve cinsiyetin de bulunduğu birçok faktörden etkilenir. Serbest çağrışım, sözcüklerin zihindeki dizilimini göstermeye yardımcı olan en önemli yöntemlerden biridir. Bu yöntemin kullanıldığı çalışmada, seçilen iki yüz sözcüğün çağrışım alanları Türkiye ve Kırgızistan'daki tamamı üniversite öğrencilerinden oluşan beş yüz kişilik katılımcı grubuna sunularak belirlenmiştir. Böylece toplumların ve cinsiyetlerin dünya görüşünün karşılaştırılması ve sözcük ilişkilendirme davranışlarındaki farklılıkların tespit edilmesi hedeflenmiştir. Sonuç olarak sözcük çağrışımları üzerinde kültür ve cinsiyet değişkenlerinin etkilerinin bulunduğu tespit edilmiştir. Söz konusu etkiler çalışmanın sonuç kısmında sınıflandırılarak yorumlanmış ve gelecekte bu konuda yapılacak araştırmalarda izlenmesi gereken yöntemlere ilişkin önerilere yer verilmiştir.

The basic element of association, which is defined as any emotion, thought or image in the mind bringing another to the consciousness, is the words. The world, which is initially chaotic and unknown for humans, is made understandable by organizing it through words. Therefore, words are of critical importance in making sense of the world. In the human mind, all words are stored together with information about their spelling, pronunciation, and meaning. Therefore, the term mental lexicon is used in linguistics to refer to the hypothetical structure that stores all information related to words. However, in the mental lexicon, words are not arranged in alphabetical order as they are in printed dictionaries. The arrangement of words in the mental lexicon is affected by many factors, including thought processes, culture, and gender. Free association is one of the most important methods that help to demonstrate the arrangement of words in the mental lexicon. In the study using this method, the association areas of the selected two hundred words were determined by presenting them to a participant group of five hundred people consisting of university students from Turkey and Kyrgyzstan. The aim was to compare the worldview of different societies and genders and to identify differences in word association behavior. As a result, it was determined that there are effects of culture and gender variables on word associations. These effects were classified and interpreted in the conclusion section of the study, and recommendations were made for the methods to be followed in future research on this topic.