Otizm spektrum bozukluğu tanısı almış olan ve olmayan babaların çocukları ile ilişkilerinin incelenmesi

Abstract

Bu araştırmada otizm spektrum bozukluğu tanısı almış çocuğu olan ve olmayan babaların çocuklarıyla ilişkilerinin incelenmesi amaçlanmıştır. Araştırmada; nicel ve nitel araştırma yöntemlerinin bir arada yer aldığı açıklayıcı karma yöntem kullanılmıştır. OSB tanısı almış çocuğu olan ve olmayan babaların çocukları ile olan ilişkisininincelenmesinde nicel desende karşılaştırmalı yöntem, OSB tanısı almış çocuğu olan babaların baba-çocuk ilişkisini nasıl algıladıklarına dair görüşlerinin ele alındığı ikinci aşamada ise, nitel bir yöntem olarak durum çalışması kullanılmıştır. Araştırma grubunu OSB tanısı almış olan, Ankara il merkezi Etimesgut, Sincan ve Keçiören ilçelerinde bulunan 65 Özel Eğitim ve Rehabilitasyon Merkezine devam eden en az bir yıl içerisinde çocuğu OSB tanısı almış olan 100 baba ve bu gruptaki babalar ile sosyo- ekonomik özellikleri açısından benzerliği olan, tipik gelişim gösteren, Ankara ili Etimesgut ve Sincan ilçelerinde bulunan Milli Eğitim Bakanlığı'na bağlı dört anaokuluna devam eden 60-72 aylık çocuklara sahip 100 baba olmak üzere toplam 200 baba oluşturmuştur. Araştırmanın nicel boyutunda babalar hakkında bilgi toplamak amacı ile araştırmacı tarafından hazırlanan 'Genel Bilgi Formu' ve babaların çocukları ile olan ilişkilerini değerlendirmek üzere Pianta (1992) tarafından geliştirilen Uzun ve Baran (2015) tarafından uyarlama, geçerlik ve güvenirlik çalışması yapılan Çocuk Ebeveyn İlişki Ölçeği-Baba Formu kullanılmıştır. Nitel çalışma boyutunda ise otizm spektrum bozukluğu tanısı almış çocuğu olan babaların baba-çocuk ilişkisini nasıl algıladıklarına dair görüşlerini belirlemek için araştırmacı tarafından oluşturulan 'Yarı Yapılandırılmış Görüşme Formu' kullanılmıştır. OSB tanısı almış çocuğa sahip olan babalar içinden aykırı örneklem kullanılarak görüşme grubu oluşturulmuştur. Bunun için Çocuk Ebeveyn İlişki Ölçeği Baba Formu'ndan en yüksek (n=3) ve en düşük puan alan(n=3) toplam 6 baba belirlenmiştir. Araştırmada elde edilen nicel veriler SPSS 25 paket programı kullanılarak uygun analiz yöntemleri ile çözümlenmiştir. Kolmograv-Smirnov Testi ile normallik analizi yapılmış, değişkenlerin normal dağılım gösterdiği tespit edilmiştir. Normallik testi neticesinde, ikili gruplarda Bağımsız Gruplar t Testi, gruplar arasındaki farklılık incelenmesinde iki faktörlü ANOVA kullanılmıştır. Yarı yapılandırılmış görüşme formundan elde edilen nitel veriler ise karşılaştırmalı analiz metodu ile çözümlenerek tablolaştırılmıştır. Nicel veriler incelendiğindeOSB tanısı almış çocuğu olan ve olmayan babaların çocuğun durumu değişkenine göreÇocuk Ebeveyn İlişki Ölçeği-Baba Formu ortalamalarına göre, tipik gelişim gösteren çocuğu olan babaların ortalama puanları, OSB tanısı almış olan çocuğa sahip babaların ortalama puanlarından anlamlı olarak daha düşük olduğu görülmektedir. OSB tanısı almış çocuğu olan babaların Çocuk Ebeveyn İlişki Ölçeği Baba Formu olumlu alt boyutu puanı, çocukları tipik gelişim gösteren babaların puanlarından anlamlı olarak daha yüksektir. OSB tanısı almış çocuğu olan babaların Çocuk Ebeveyn İlişki Ölçeği Baba Formu uyumsuzluk alt boyutu, çocukları tipik gelişim gösteren babaların puanlarından anlamlı olarak daha düşüktür. OSB tanısı almış çocuğu olan babaların Çocuk Ebeveyn İlişki Ölçeği Baba Formu çatışma alt boyutu, çocukları tipik gelişim gösteren babaların puanlarından anlamlı olarak daha düşüktür. Araştırmaya katılan babaların Çocuk Ebeveyn İlişki Ölçeği-Baba Formu olumlu ilişkiler, uyumsuzluk ve çatışma alt boyutlarından aldıkları puanların babaların yaşlarına, eğitim durumlarına, çocuğun cinsiyetine, kardeş durumuna ve doğum sırasına göre ayrılan gruplar arasında anlamlı olarak farklılaşmadığı görülmektedir. Araştırmanın nitel sonuçları incelendiğinde ise, babaların genel olarak çocuğunun tanı almadan önce OSB hakkında bilgi sahibi olmadıklarını, tanılama sürecinden sonra çocuklarına karşı tutum ve davranışlarında genel olarak olumlu yansımalar olduğu, çocuklarıyla vakit geçirdiklerini, oyun oynadıklarını, sohbet ettiklerini, genel olarak çocukların bakımıyla ilgilendiklerini çocuğunun kalbini kırdığında veya haksız olduklarını düşündükleri gibi durumlarda çocuklarından özür dilediklerini, çocuklarının OSB tanısına ilişkin gösterdikleri tutum ve davranışlarının ilişkilerini kısıtladıklarını düşündüklerini, OSB tanısına ilişkin sözel olan/olmayan iletişim kısıtlılıklarının ilişkilerini genel olarak olumsuz yönde etkilediğini ifade etmişlerdir. Aynı zamanda babaların genellikle çocuklarının özel eğitimine yönelik destek aldıkları ancak herhangi bir psikolojik veya sosyal destek almadıklarını ve çocuğun yaşantısında babanın önemli bir yol gösterici, yön verici pozisyonda olduğunu dile getirmişlerdir. Elde edilen bulgular ilgili literatür doğrultusunda yorumlanmış ve önerilerde bulunmuştur.Anahtar Kelimeler: Baba, Baba Çocuk ilişkisi, Otizm spektrum bozukluğu,60-72 ay

An Investigation on Father-Child Relationship in Fathers whose Children were and were not Diagnosed with Autism Spectrum Disorder The study adopted an explanatory mixed-method design that encompassed both quantitative and qualitative aspects. A comparative quantitative research design was used to investigate father-child relationship among fathers with and without children diagnosed with ASD, while, in the second part, the case study was employed as a qualitative method to examine the opinions of fathers with ASD children on how they perceived the father-child relationship. The study group comprised a total of 200 fathers: 100 fathers of children who were diagnosed with ASD in the last one year period and attended 65 Special Education and Rehabilitation Centers located in Etimesgut, Sincan and Keçiören districts of Ankara, and 100 fathers of 60-72-month-old typically developing children with similar socioeconomic characteristics who attended four preschools affiliated to the Ministry of National Education located in Etimesgut and Sincan districts of Ankara. In the quantitative aspect of the study, data on the fathers were gathered with the General Information Form developed by the researcher, and the Child Parent Relationship Scale, which was developed by Pianta (1992) and whose adaptation, validity and reliability study was conducted by Uzun and Baran (2015), was utilized in evaluating the relationship of the fathers with their children; while, in the qualitative aspect, the Semi-Structured Interview Form developed by the researcher was used to investigate the opinions of the fathers with ASD children as to how they perceived the father-child relationship. The interview group (n=6) was established with deviant sampling from among the fathers of children diagnosed with ASD by determiningthe fathers who had the highest(n=3) and the lowest (n=3) scores on the Child Parent Relationship Scale. Quantitative study data were analyzed with SPSS 25 software using appropriate analysis methods.Analysis of normality with a Kolmogrov-Smirnov Test revealed that the variables displayed normal distribution. After the normality test, an Independent Samples t-Test was conducted for two groups and a Two-Factor ANOVA was performed to examine the difference between groups. Qualitative data gathered with the Semi-Structured Interview Form were analyzed comparatively and tabulated. Investigation of the quantitative data revealed a significant difference in Child Parent Relationship Scale mean score with respect to the child's condition in favor of the fathers with ASD children compared to the fathers of typically developing children. Child Parent Relationship Scalepositive subscale mean score of the fathers with ASD children was significantly higher than that of the fathers with typically developing children, Child Parent Relationship Scale disagreement subscale mean score of the fathers with ASD children was significantly lower than those of the fathers with typically developing children, and Child Parent Relationship Scale conflictsubscale mean score of the fathers with ASD children was significantly lower than that of the fathers with typically developing children.Child Parent Relationship Scale positive relationships, disagreement and conflict subscale scores of the fathers participating in the study did not differ significantly by father's age and educational statusand by child's gender, sibling status and birth order.In general, the qualitative results of the study showed the fathers stated that they were not knowledgeable about ASD before their child was diagnosed, that their attitudes and behaviors towards their child improved after diagnosis, that they spent time, played games, had conversations with their child and provided care for their child, that they apologized to their child when they hurt his/her feelings or when they thought they had treated him/her unfairly, that they thought their child's attitudes and behaviors regarding the ASD diagnosis limited their relationship, and that limitations in communication, verbal or otherwise, due to ASD generally negatively impacted their relationship. The fathers also generally reported that they received support for their child's special education but did not receive any psychological or social support, emphasizing the importance of the instructive and guiding role of the father in the child's life. The researcher has interpreted the study results in view of the relevant literature and proposed recommendations. Keywords: Autism spectrum disorder, Father, Father-child relationship, ,60-72 months