Hatay ili arıcılık işletmelerinin etkinliklerinin veri zarflama analizi ile değerlendirilmesi

Abstract

Arıcılık faaliyeti, kırsal alandaki nüfusa ekonomik bir getiri sağlamasının yanı sıra,gerek doğal alanlarda gerekse tarım faaliyetinin yapıldığı alanlarda bitkisel tozlaşmaya katkısağlaması ve doğal yaşamın sürdürülebilirliği bakımından hayati öneme sahiptir. Türkiye,arıcılık faaliyeti konusunda biyoçeşitlilik bakımından oldukça zengin ve avantajlı olmasınarağmen, çeşitli faktörlere bağlı olarak üretim potansiyelini yansıtamamaktadır.Türkiye'de arıcılık alanında işletmelerin teknik ve ekonomik özellikleri bakımındanetkinliklerinin değerlendirildiği ve hangi faktörlerin bu etkinlikleri etkilediği ile ilgiliçalışmaların sınırlı olduğu göz önüne alınarak, bu çalışma ile arıcılık işletmelerinin hem teknikhem de ekonomik açıdan etkinliklerinin ve etkinlik skorlarını etkileyen faktörlerinbelirlenmesi amaçlanmıştır.Çalışmanın materyalini, Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı sistemine ve Hatay İliArı Yetiştiricileri Birliği'ne kayıtlı ve aktif olarak faaliyet gösteren 554 işletmeden örneklemyoluyla seçilen 51 arıcılık işletmesinden alınan veriler oluşturmaktadır. Araştırma, 2017-2018dönemini kapsamaktadır.Hatay ilinde arıcılık işletmelerinin etkinliklerinin hesaplanmasında veri zarflamaanalizinden yararlanılmıştır. VZA sonucunda etkin olan işletmeler süper etkinlik modeliyardımıyla tekrar sıralanmıştır. İşletmelerin etkinlik skorları üzerine etkileri olduğu düşünülenfaktörlerin belirlenmesi amacıyla kesilmiş (truncated) regresyon analizinden yararlanılmıştır.İstatistiksel analizler için SPSS 14.01, Stata 12/MP4, MaxDEA 7 Basic ve DEA-Solver LV8.0 paket programları kullanılmıştır.Çalışma sonucunda, arıcılık işletmeleri için hem teknik hem de ekonomik özelliklerebakarak, sahaya ve uygulamaya yönelik avantajlı olmasından dolayı girdi yönlü BCC-VZAmodelinin diğer modellere göre kullanılabilir olduğu görülmüştür. Teknik özellikler açısındanyapılan analizler sonucunda 'işletme sahibinin deneyimi', 'yetiştirilen arı ırkı', 'eğitim düzeyi've 'koloni sayısı' değişkenleri etkinlik üzerine önemli birer faktör olarak belirlenmiştir.Ekonomik özellikler açısından ise etkinlik üzerine önemli bir faktör bulunmamıştır.

In addition to providing an economic return to the rural population, beekeeping is avital importance in terms of contributing to vegetative pollination in both natural andagricultural areas and sustainability of natural life. Turkey, despite of being quite rich in termsof biodiversity and advantageous about beekeeping, can not reflect the potential productiondepending on various factors.In Turkey, the studies that evaluating the efficiency of beekeeping enterprises in termsof technical and economical properties and which factors affect on efficiency are limited. Thisstudy was aimed to determine both technical and economic efficiency in beekeepingenterprises and the factors affecting efficiency scores.In the current study, 51 beekeeping enterprises that selected through sampling from554 active beekeeping enterprises and registered to the system of the Ministry of Food,Agriculture and Livestock and Hatay Province Beekeepers Association were used. Theresearch was involved the 2017-2018 period.Data envelopment analysis was used to calculate the efficiency of beekeepingenterprises in Hatay province. The enterprises that were efficient as a result of DEA were rerankedwith super efficiency model. Truncated regression analysis was used to determine thefactors that had effects on the efficiency scores of the enterprises. Statistical analyses werecarried out using SPSS 14.01, Stata 12 / MP4, MaxDEA 7 Basic and DEA-Solver LV 8.0softwares.As a result of this study, when it was examined both technical and economic propertiesfor beekeeping enterprises, BCC-DEA model was practicable in comparison with other modelsbecause of its advantageous for field and practice. The results showed that 'experience of thebeekeeper', 'bee breed', 'education level of beekeeper' and 'number of colony' variables werefound to be statistically significant factors on efficiency of technical properties. No significantfactors were found on efficiency of economic properties.