Eğitimde fırsat eşitliği temelinde okul profillerine yönelik okul avantajları endeksi geliştirme

Abstract

Amaç: Bu araştırmada nihai amaç Türkiye'nin eğitimde fırsat eşitliğini arttırmaya yönelik çabalarına katkıda bulunabilmektir. Bu genel amaç çerçevesinde Türkiye'de eğitimde fırsat eşitliğinden yola çıkılarak öğrenci başarısını açıklayabilecek değişkenlerin ortaya konulması, bu değişkenlerin görece önemliliklerinin belirlenmesi ve böylece eğitimde fırsat eşitliği temelinde okul profillerine yönelik olarak avantajlı ve dezavantajlı okulların belirlenmesini sağlayacak bir endeks geliştirmek hedeflenmektedir. Yöntem: Araştırma nicel araştırma paradigması içinde yapılandırılmış ve ilişkisel araştırma deseni benimsenmiştir. Araştırmanın evrenini Eskişehir ili Tepebaşı ve Odunpazarı ilçelerindeki ortaokullarda 2018-2019 eğitim öğretim yılında öğrenim gören sekizinci sınıf öğrencileri ile bu okullarda görev yapan öğretmenler ve yöneticiler oluşturmaktadır. Bu anlamda araştırma, belirlenen evrenin kapsadığı 52 ortaokulda gerçekleştirilmiştir. Araştırmada 1143 öğrenci, 1600 öğretmen ve 141 okul yöneticisi üzerinden analizler yapılmıştır. Araştırmanın verileri toplanırken bağımlı değişken olan öğrenci başarısını ölçmek için başarı izleme sınavı yapılmıştır. Bağımsız değişkenlerle ilgili veriler öğrenci, öğretmen ve yönetici anketleriyle toplanmıştır. Veriler çözümlenirken hiyerarşik lineer modelleme ve oran analizlerinden yararlanılmıştır.Bulgular: Araştırmada öğrenci düzeyindeki değişkenlerin okul düzeyindekilere oranla başarıyı daha fazla açıkladığı bulunmuştur. Öğrenci ve okul düzeyinde toplamda yirmi farklı değişkenin öğrenci başarısı üzerinde etkili olduğu görülmüştür. Bu değişkenlerden yola çıkılarak okul avantajları endeksi oluşturulmuştur. Okulların 29,71 ile 74,04 arasında endeks puanına sahip olduğu bulunmuştur. Okul avantajları endeksi yüksek olan okulların ortalama başarı bakımından da daha iyi durumda oldukları görülmüştür. Ancak okul avantajları endeksi ile beraber değerlendirildiğinde okulların etkinlik sıralarının değiştiği ortaya çıkmıştır. Sonuç ve Öneriler: Araştırma sonucunda dezavantajlı öğrencilerin avantaj endeksi puanı düşük okullarda öğrenim gördükleri belirlenmiştir. Bu durumun eğitimde fırsat eşitliği bakımından olumsuzluklar yarattığı görülmektedir. Bu nedenle Türkiye'de yerleşim yeri temelli kayıt alanı uygulamasından vazgeçilerek sosyo-ekonomik göstergelere dayalı bir öğrenci yerleştirme sisteminin uygulanması gerekir.

Purpose: The general aim of this research is to contribute to Turkey's efforts to increase equality of opportunity in education. In the light of this general aim, defining the variables that could explain the academic performance of students, identifying the relative importance of these variables and developing an index to identify advantageous and disadvantaged schools in Turkey for school profiles in the sense of equality of opportunity in education. Method: The research is structured within the quantitative research paradigm and the relational research design has been adopted. The universe of the study consists of the eighth grade students studying in the secondary schools in Tepebaşı and Odunpazarı districts of Eskişehir province in the 2018-2019 academic year, and the teachers and administrators working in these schools. The research was carried out in 52 secondary schools covered by the universe. Analyses were performed on data collected from 1143 students, 1600 teachers and 141 school administrators. While collecting the data, a monitoring exam was used to measure student achievement, which is the dependent variable. Data on independent variables were collected with student, teacher and administrator surveys. Hierarchical linear modelling and ratio analysis were employed while analysing the data.Results: It was found that student-level variables explain success more than school-level variables. Twenty different variables in total at the student and school level were found to be effective on student achievement. Based on these variables, a school advantages index was created. It was found that the schools had index scores between 29,71 and 74,04. It has been observed that schools with a high school advantage index are also better off in terms of average school achievement. However, when evaluated together with the school advantages index, it was revealed that the efficiency order of the schools changed.Conclusion and Suggestions: It is concluded that disadvantaged students are educated in schools with low advantage index scores. This situation harms the education system in terms of equal opportunity in education. Therefore, school enrolment based on residential areas must be abandoned and a system focusing on socio-economic differences should be adopted.