Osmanlı Devleti'nin Güneydoğu Asya siyaseti ve Batavya Başşehbenderliği (1882-1923)

Abstract

Batavya yani 2022'de ismi değişinceye kadar Endonezya'nın başkenti olan Cakarta, Cava (Endonezya) Adalarında önemli bir konumda yer alır. 17. yüzyılda önce Batavya, sonraki iki yüz yıl içerisinde ise Cava Takımadalarının hemen hemen tamamı Hollanda hâkimiyetine girmiştir. Buradaki sultanlıklar önce ticari sonra idari olarak Hollanda'nın Doğu Hint Birliği Şirketi idaresi altına alınmıştır. 1800'de Napolyon'un Hollanda'yı işgali sonrasında adalar Fransa'nın ve sonrasında İngiltere'nin eline geçmiştir. 1816'da Hollanda tarafından geri alınan bu sömürge toprakları Kralı'nın şahsi malı kabul edilmiş, 1864'de de Hollanda'nın Kraliyeti sömürgelerine dahil edilmiştir. Bölgede Açe Sultanlığı başta olmak üzere Hollanda'ya karşı direnen Müslüman devletler ile istila edilen bölgelerdeki milletler birçok zaman Osmanlı'dan yardım istemişlerdir. Bu taleplerin yoğunlaştığı 19. yüzyıl sonlarında açılan Osmanlı'nın Batavya'ya Başşehbenderliği, bölge siyasetinin de ana mihveri olmuştur. Bu sebeple Batavya Başşehbederliği, Osmanlı'nın bölgedeki millet ve devletleri ile ilgili politikasına ışık tutacak, Endonezya'da Hollanda ile buraya komşu olan Malezya ve Hindistan'da İngiltere başta olmak üzere bölgede sömürge toprakları edinen devletler ile siyasi ilişkilerine farklı bir bakış açısı sunacaktır. Osmanlı Devleti'nin Çin'de nüfuz kavgası veren Fransa ile, Filipinleri sömürge edinen İspanya ve sonrasında ABD ile; Siam (Tayland), Çin ve Japonya gibi bağımsızlığını korumuş devletlerle ilişkileri de konumuza bakan yönleri nispetinde ele alınacaktır. Batavya Şehbenderliği, şehbenderler ve faaliyetleri ana tema olarak ele alınsa da tezin asıl konusu özel bir kesit üzerinden genel tarihte bir dönemin yorumlanmasıdır. Başka bir ifadeyle Batavya Başşehbenderliği üzerinden Osmanlı'nın özelde Güneydoğu Asya, genelde ise Uzak Doğu siyaseti ve dünya tarihine etki ve katkıları incelenmiştir.

Jakarta, which was the capital of Indonesia until it changed in 2022, is located in an important position in the Indonesian Archipelago in the Java Islands. In the 17. century, first Batavia, and in the next two hundred years, almost all of the Javanese Archipelago came under Dutch rule. The sultanates here were first brought under the administration of the East Indian Union Company (VOC) of the Netherlands, commercially and then administratively. After Napoleon's invasion of the Netherlands in 1800, the islands passed into the hands of France and later England. These colonial lands, which were taken back by the Netherlands in 1816, were accepted as the personal property of the King, and in 1864, they were included in the Dutch Crown colonies. The Muslim states resisting the Netherlands in the region, especially the Aceh Sultanate, and the nations in the invaded regions many times asked for help from the Ottomans. The Ottoman Consulate General for Batavia, which was opened at the end of the 19th century when these demands intensified, became the main axis of the regional politics. For this reason, the Batavian General Consulate will shed light on the Ottoman policy regarding the nations and states in the region, and will present a different perspective on its political relations with the states that acquired colonial lands in the region, especially with the Netherlands in Indonesia, Malaysia neighboring here, and England in India. The relations of the Ottoman Empire with France, which had a struggle for influence in China, with Spain, which colonized the Philippines, and later with the USA, and with states that have preserved their independence such as Siam (Thailand), China and Japan will also be discussed in proportion to their aspects. Although the Batavian Consulate, consuls and their activities are handled as the main theme, the main subject of the thesis is the interpretation of a period in general history through a special section. In other words, the effects and contributions of the Ottoman Empire to the history of Southeast Asia in particular, the Far East and the world in general were examined through the documents of the Batavian Consortium of the Ottoman Empire. In other words, the effects and contributions of the Ottoman Empire to the politics of Southeast Asia in particular and the Far East in general and to world history were examined through Batavian Consortium.