II. Meşrutiyet Dönemi Türk romanında meslekler (1908-1920)

Abstract

Bu çalışmada, II. Meşrutiyet döneminde (1908-1920) roman olmak iddiasıyla yayımlanan 439 eser Türkiye'deki kütüphanelerin envanterinden ve dijital kataloglarından temin edilmiş ve taranmıştır. Günümüzdeki anlamıyla roman türünde değerlendirilebilecek olan basılı ve telif eserler tespit edilerek çalışmanın kapsamına uygun içeriğe sahip 78 roman belirlenmiş ve mesleklerin edebî eserdeki işlev ve görünümleri açısından incelenmiştir. Çalışmada, mesleklerin kurgudaki işlevi sorgulanmış, meslek erbabı roman kahramanlarının özellikleri ortaya konmuş ve dönemin sosyo-ekonomik hayatı, geçim kaynakları, mesleki örgütlenmeleri, mesleğin bireye sağladığı itibar ve sosyal sınıfların yarattığı farklılıklarla ilişkilendirilerek tartışılmıştır. Çalışmanın birinci bölümünde Sultan II. Abdülhamit'i II. Meşrutiyet'in ilanına götüren süreç ve tarihsel arka plana yer verilmiştir. İkinci bölümde, sözü edilen 78 roman, işledikleri konular ve temaları ele alış biçimlerine göre tasnif edilmiş, romanların vaka takdimleri meslek erbabının görünümleri ve işlevlerinin kurguya etkisini gözetecek biçimde derlenmiştir. Üçüncü bölümde, teze kaynaklık eden romanlarda karşılaşılan meslek kollarının tipik özellikleri ortaya konulmuş, bu eserlerde mesleklere bakışın ayrıntıları ve sosyal hayattaki karşılıklarıyla ne derece örtüştükleri değerlendirilmiştir. II. Meşrutiyet döneminde yayımlanan romanlara toplumun meslek erbabına bakışının doğrudan yansıdığı ve bu romanların işledikleri konu ve sergiledikleri tematik tutum bakımından çoğunlukla toplumsal problemlere odaklandığı anlaşılmıştır. Kimi zaman siyasi olayların çeşitli temsillerle ya da doğrudan tarihî kişi ve kurumların adı zikredilerek romanlara geçtiği, Osmanlı Devleti'nin üst üste yaşadığı savaşların etkisinin gözlendiği, mesleklerin ve diğer geçim yollarının toplumsal bir statü biçiminde algılandığı ve ortak davranışlar sergileyen karakter ve tipler yarattığı, özel teşebbüs, cemiyetleşme gibi iktisadi meselelerin de tartışıldığı, çalışmanın diğer bulguları arasındadır.

In this study, 439 works published in The Second Constitutional Monarchy Era (1908-1920) claiming to be novels were obtained from the inventory and digital catalogs of libraries in Turkey and scanned. Printed and copyrighted works that can be considered in the novel genre in today's sense were identified and 78 novels with content suitable for the scope of the study were identified and analyzed in terms of the function and appearance of professions in literary works. In the study, the function of professions in fiction was questioned, the characteristics of the professional novel heroes were revealed and discussed in relation to the socio-economic life of the period, sources of livelihood, professional organizations, the reputation provided by the profession to the individual and the differences created by social classes. In the first part of the study, the process and historical background that led Sultan Abdülhamit II to the proclamation of the Constitutional Monarchy is given. In the second part, the 78 novels were classified according to the subjects they dealt with and the way they dealt with the themes, and the case presentations of the novels were compiled in a way to observe the effects of the appearance and functions of the professionals on the fiction. In the third chapter, the typical characteristics of the professions encountered in the novels that are the source of this thesis are presented, and the details of the view of professions in these works and the extent to which they overlap with their counterparts in social life are evaluated. The novels published during the Second Constitutional Monarchy Era directly reflected society's view of professionals and these novels mostly focused on social problems in terms of their subject matter and thematic attitude. Among the other findings of the study are that political events were sometimes reflected in the novels through various representations or by directly mentioning the names of historical figures and institutions, the effect of the successive wars the Ottoman Empire experienced was observed, professions and other means of livelihood were perceived as a social status and created characters and types who exhibited common behaviors, and economic issues such as private enterprise and socialization were also discussed.