Avrupa para sisteminin incelenmesi ve Maastricht Anlaşması`nın etkileri

Abstract

O Z E T Avrupa Toplulukları, ortak pazar hedefi doğrultusunda altı Batı Avrupa ülkesi (Fransa, Almanya, İtalya, Hollanda, Belçika ye Lüksemburg) tarafından kurulmuş, ekonomik amaçlı üç bölgesel milletlerarası örgüte verilen addır. Avrupa Topluluğu'nda, 1960 ye 1970'li yıllarda parasal alanda kaydedilen gelişmeler, üye ülkelerin gümrük birliğini tamamlayıp, ekonomileri arasında bütünleşme sağladıktan sonra Ekonomik ye Parasal Birlik'- e doğru yol almaları konusunda teşvik edici bir unsur olmuştur. Bu yönde ilk girişim olan Tünelde Yılan Düzenlemesi, Bretton Wodds Sistemi 'nin (Sabit Döviz Kuru Sistemi) ABD Dolarının aşırı değer kaybetmesinden doğan istikrarsızlık dönemine rastlaması yüzünden yal nızca 9 ay sürebilmiştir. (24 Nisan 1972'den 12 Mart 1973'e kadar) Avrupa Para Sistemi, 1973'den itibaren dalgalı döviz kuru sis teminin uygulandığı bir dönemde, özellikle 1975'den sonra ekonomik ve parasal alanda görülen büyük bir istikrarsızlık ortamına karşı bir tep ki olarak kurulmuştur. 0 dönemde enflasyonun hızla yükselmesi, dış ticaret ve cari işlemler bilançolarındaki dengesizliklerin artması, ekonomik büyümenin duraklaması, ABD Dolarının değerinde büyük düşmeler olması, sonuçta döviz kurlarında büyük dalgalanmaların baş göstermesi ve bunun açık ekonomilere sahip olan AT Ülkelerinin üzerinde olumsuz tesirler bırakması şeklinde tezahür eden kaos karşısında ABD yönetiminin kayıtsız kalması üzerine, F.Almanya ve Fransa'nın girişimleriyle Avrupa Konseyi'nin Brüksel Zirvesinde 5 Aralık 1978'de resmen kurulmuş ve 13 Mart 1979'da işlemeye başlamıştır. Avrupa Para Sistemi'nin temel hedefi `ülke içinde ve dışında daha fazla istikrar sağlamaya yönelik politikalar yoluyla Avrupa'da bir parasal istikrar alam meydana getirmek` olarak özetlenebilir. -vı-Bu hedefin gerçekleştirilmesi, döviz kuru istikrarının sağlanmasını, topluluktan daha fazla ekonomik ve siyasi bütünleşme elde etmek için sistem 'e katılan ülkeler arasında, enflasyon kontrolüne yönelik olarak milli ekonomi ve para politikaları arasında daha fazla yakınlaşmanın sağlanmasını gerektirmektedir. Bu hedeflere ilave olarak ECU'nun Topluluk içindeki rolünün geliştirilmesi de sayılabilir. APS, Bretton Voods'da oluşturulan döviz kuru sisteminin bir benzeri olup, esas itibariyle sabit fakat ayarlanabilir bir döviz kuru sistemidir. Sistemin Döviz Kuru Mekanizması (DKM), Avrupa Para Birimi (ECU) ve kredi mekanizmaları olarak üç önemli mekanizması bulunmaktadır. Döviz Kuru Mekanizması, APS'nin temel mekanizması sayılmakta dır, îki tür dalgalanma marjı bulunmaktadır. `Parite Grid Temeli` uyarınca DKM'na katılan her bir üye ülkenin milli para biriminin ECU karşısında bir merkezi paritesi vardır. Bu merkezi pariteri erden, her bir milli paranın DKM'na dahil diğer ülkelerin milli paraları karşısındaki ikili merkezi pariteleri hesaplanır. Bu ikili merkezi pariteri erin + % 2.25' i dalgalanma marjını belirlemektedir. İtalyan Lireti, İspanyol Pesetası, İngiliz Sterlini ve Portekiz Eskudosu için + % 6 gibi bir marj belirlenmiştir. İkili dalgalanma marjının alt ve üst sınırları müdahale noktala rı olup, bu noktalara ulaşıldığı zaman, DKM'na dahil ülkelerin merkez bankaları döviz borsalarına müdahale edip, ikili döviz kurlarını marj içine çekmek ile yükümlüdürler. İkinci bir dalgalanma marjı da, her bir milli paranın ECU karşısındaki dalgalanma marjını gösteren `maksimum sapma marjı`dır. Bu marjın % 75'ne karşılık kısmına `Sapma Eşiği` denir. Avrupa Para Birimi olan ECU, karşım bir para birimi olup, Topluluğa üye 12 ülkenin milli paralarının belirli sabit miktarlarından olu şan bir sepet para niteliğindedir. -vn-ECU resmi alanda, hesap birimi, rezery yarlık ye ödeme aracı olarak kullanılmaktadır. Hesap birimi olarak kullanılırken, DKM'a katılan her bir üye ülke parası için ikili merkezi panterlerin ECU üzerinden birimlendirilmesi, ECU temelinde sapma eşikleri belirlenmesi vs. işlemleri yapılmaktadır. Rezery varlık olarak, bütün üye ülkelerin merkez bankalarının altın ye ABD Dolabı türünden rezervlerinin % 20'ni Avrupa Parasal İşbirliği Fonu tarafından ihraç edilen ECU ile değiştirilmesi olarak gösterilebilir. Ödeme aracı olarak da; çok kısa vadeli Finans mekanizması çerçevesinde ECU, döviz piyasalarında zorunlu müdahalelerde bulunan merkez bankaları arasında borç alacak bakiyelerinin denkliğini sağlamada % 100 bazında bir araç fonksiyonunu germekledir: ECU'nun özel kullanımı da, ECU üzerinden birimlendirilm'tş tahvil ihraçları, fatura! andırma, fiyatl andırma, banka hesabı açma, seyahat çekleri vs. gibi araçlar yoluyla ama yavaş şekilde gelişmektedir. APS'nin üçüncü mekanizması olan kredi mekanizmasında ise; gerek DKM'nın işleyişinde merkez bankalarının yaptığı müdahalelerde kullanılması, gerekse ödemeler dengesi güçlükleri ile karşılaşan ülkelere yardım amacıyla, çok kısa vadeli - kısa vadeli destek ve orta vade li mali yardım türlerinde yeterli miktarda kredi imkanlarının sağlanması öngörülmüştür. APS uygulamada, döviz kuru değişmelerini önemli ölçüde azaltarak DKM'a katılan ülkeler arasında parasal istikrar sağlamış ve 1992 Eylül ayına dek başarılı bir gelişme göstermiştir. APS'nin kuruluş hedeflerinden biri olan DKM'na üye ülkeler, arasında ekonomik ve parasal politikaların yakınlaşması özellikle 1983 ' - den sonra sağlanmış ve tüm üye ülkeler fiyat istikrarım sağlamayı te mel olarak benimseyip, bütçe dengesi, cari işlemler dengesi ve ekonomik büyüme gibi göstergelerde yakınlaşma sağlamışlardır. ?vııı-üye ülkeler arasında ekonomik politikalar ve milli mevzuatın yakınlaştırılmasını. gerçekleştirmeyi amaçlayan, böylece geniş kapsamlı bir bütünleşme hareketini temsil eden AET, ilgi alanına bazı sosyal konularda girince `Avrupa Topluluğu (AT)` adıyla anılmaya başlanmış, bu çalışmanın ana konularından olan Maastricht Anlaşması sonrasında ise `Avrupa Birliği (AB.)` adını almıştır. Aralık 1991 'de yapılan Maastricht Zirve Toplantısı çok önemli bir gelişme sayılmaktadır. Çünkü bu toplantıyı takiben 7 Şubat 1992' de Maastricht'de `Avrupa Birliği (Maastricht Anlaşması)` imzalanmıştır. Maastricht Antlaşması'nda -Ekonomik birliğe giden yolda dönemeç sayılan Avrupa Para Birliğini gerçekleştirmek amacıyla tedbirler belirlenmekte ; - Bu tedbirlerin etkili kılınması için Toplulukların yapısın da ve yetkilerinde gerekli değişiklikler öngörülmekte; - Gelecekte siyasi birliği hazırlamak umuduyla etkili bir siyasi işbirliği mekanizması kurulmakta; - Topluluk hareketinin sosyal boyutu vurgulanarak, eğitim, kültür, çevre, tüketicinin korunması, araştırma-geliştirme konularında yeni hedef ve stratejiler saptanmakta ; - 1989'da imzalanan `Avrupa Sosyal Şartı'nın üye devletlerde yeknesak ve etkili bir uygulamaya kavuşturulmasını sağlayıcı bir protokola varlık kazandırılmaktadır. İngiltere'nin parasal birlik ve sosyal şarta ilişkin bazı istisnai hükümlere tabi kılındığı Maastricht Antlaşmasının yürürlüğe girmesinde (Danimarka'da yapılan referandumda hayır oylarının çoğunluğu alması gibi) ortaya çıkan bazı pürüzlerin giderilmesi AT'nın en önemli sorunu olmuştur. ıx-11-13 Aralık 1992 tarihlerinde Edinburg'da yapılan zirve toplantısında ; - Danimarka'ya parasal birlik ve ortak savunma mekanizmasına katılmama konusunda bir seçme yapma imkanı tanınmış; - Avrupa Parlamentosunda üye ülkelerin kontenjanlarında başta Almanya'nın ki olmak üzere artırım yapılmış; - Topluluğun gelişmekte olan bölgelerine sahip üyelerine 15.15 milyon ECU'luk yardım yapılmasına imkan verecek fon oluşturulmuş; - Topluluk bütçesi yeniden düzenlenmiş; - İsveç, Avusturya, Finlandiya ve (belki) Norveç ile üyelik müzakerelerinin başlamasına karar verilmiştir. 1992 yılma kadar başarılı bir şekilde uygulanan APS, 1992 Eylül ayından itibaren kurumsal ve fonksiyonel aksaklıklar nedeniyle krize girmiştir. Maastricht Anlaşması konusunda yapılan çeşitli referandumlarda bu krizi alevlendirmiştir. Fakat ekonomik ve parasal birliğe doğru olan süreçte Maastricht Anlaşması'nın önemli bir gelişme sayılacağı ve 1994 yılından itibaren Avrupa ekonomilerinin iyiye doğru gideceği düşünülmektedir. x-

AN ANALYSIS OF THE EUROPEAN MONETARY SYSTEM and THE EFFECTS OF THE MAASTRICHT TREATY Summary : This thesis concern with European Monetary System and recent developments. After the end of the Second World war, the idea to reach to the organized and vital Europe had developed. The first step to support this idea was the treaty founding the European Coal and Steel Community (ECSC) on 18 April 1951 in Paris and its entry into force on July 1952. The further development was the Treaty of Rome of 25 March 1957 which created the European Economic Community (EEC). It was the first step towards economic and monetariy union. The founding members of these communities were Belgium, the Federal Republic of Germany, France, Italy, Luxembourg and the Netherlands. On January 1, 1973, Denmark, Ireland and England acceded to the Communities. On January 1, 1981, Greece and on January 1, 1986 Spain and Portugal have acceded to the Communities. The objective of the European Economic Community is to create a common market by abolition to restrictions on the free movement of workers, capital, goods and services. A step of the economic union is to establish the integration of the finan cial markets of the community. In 1957, the founding members of the Community committed themselves only in general terms to an `ever closer union`. The specific decision to move towards monetary union, and to set a more general goal of increasing foreign policy co-operation, came only at the Paris Summit in October 1972. In the devlaration after the summit-the last to be held before Britain, Denmark and Ireland joined-the heads of govern ment reiterated the `determination of the states of the englar- ged European Communities irrevocably to achieve economic and monetary union`. The process was to begin in 1973, and to be completed in 1980. -xx-Progress towards monetary integration presupposes the coordination of credit, budgetary, and wage policies. European Monetary System's mechanisms are divided into three sections: 1) Exchange Rate Mechanism 2) European Currency Unit (ECU) 3) Credit Mechanisms. The European Currency Unit was officially conceived on December 5, 1978. The EC Council agreed to introduce a new mechanism for managing exchange rate fluctuations between currencies of EC member states. This mechanism was called the European Monetary System (EMS) and central to its structure was the ECU, a basket currency made up of a combination of Community national currencies weighted to reflect the relative strenght of each currency. The ECU is control to the whole concept of the EMS. On December 1978, the official text that created the EMNS, assigns four fundamental roles to the ECU